نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد تاریخ جهان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

خلیج فارس از گذشته‌های بسیار دور تاکنون، به سبب شبکه‌ای درهم تنیده از پیوندهای اقتصادی و اجتماعی، همواره ویژگی خاصی داشته است. بررسی پیشینه روابط ساکنان این منطقه با فرنگیان، افزون بر آنکه بخش قابل توجهی از تاریخ و فرهنگ این آبراه مهم را روشن می‌کند، می‌تواند در تنظیم مناسبات ایرانیان با همسایگان و دیگر ملت‌ها و کشورهای جهان سخت مؤثر باشد. بر این اساس، مقاله حاضر تلاش دارد با تکیه بر اسناد و منابع و نیز روش توصیفی ـ تحلیلی به این پرسش‌ها پاسخ دهد: 1. آشنایی بومیان خلیج فارس با فرنگیان از چه دوره‌ای آغاز شد؟ 2. تعامل میان بومیان و فرنگیان از کدام منافع مشترک سرچشمه می‌گرفت؟ 3. چه عواملی موجب تضاد و برخورد میان بومیان و فرنگیان شد؟ خاطر نشان می‌شود که پیش از ورود پرتغالی‌ها به عرصۀ تجاری خلیج فارس، همزیستی مسالمت‌آمیزی میان عوامل تجاری و بومیان منطقه جریان داشت، اما این وضعیت به سبب سیاست‌های خشونت‌آمیز و انحصار‌‌طلبانۀ تازه‌واردان مختل شد.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
‌آدمیت، فریدون، 1388، چند مقاله تاریخی- برخورد اندیشه‌ها و تمدن‌ها، به اهتمام: علی‌اصغر حقدار، تهران: چشمه.
‌استندیش، جان، 1383، ایران و خلیج فارس، ترجمه: عبدالرضا سالار بهزادی، تهران: نی.
‌افشار سیستانی، ایرج، 1369، مقالات ایران‌شناسی، تهران: دانش.
‌اقتداری، احمد، 1341، زبان‌های محلی و فولکلور خلیج فارس، در: سمینار خلیج فارس، ج2، تهران: سازمان سمعی و بصری هنرهای زیبای کشور- اداره کل انتشارات و رادیو.
_________، 1386، خلیج فارس و نام آن، در: امیرهوشنگ انوری، خلیج فارس در نگاه ایرانیان، تهران: بنیاد ایران‌شناسی.
_________، 1369، هرمز و جنگ دریایی امامقلی‌خان سردار شاه‌عباس، در: مجموعه مقالات خلیج فارس، تهران: مرکز مطالعات خلیج فارس در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
‌اکونیا، خوآئوتلیس، 1393، حضور پرتغالی‌ها در خلیج فارس، در: پاتر، لارنس. جی، تاریخ خلیج فارس از قدیم‌ترین دوران تاکنون، ترجمه: محمد آقاجری، تهران: ققنوس.
‌الهی، همایون، 1384، خلیج فارس و مسائل آن، تهران: قومس.
‌باربارو، جوزافا، 1349، سفرهای ونیزیان در ایران، ترجمه: منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
‌باوند، داود هرمیداس، 1377، مبانی تاریخی، سیاسی و حقوقی حاکمیت ایران بر جزایر تنب و ابوموسی، ترجمه: بهمن آقایی، تهران: گنج دانش.
‌بیمن، ویلیام. او، 1393، جوامع خلیج فارس: خلیجی‌ها از دید انسان شناختی- تکامل و شیوه‌های زندگی آنها، در: پاتر، لارنس. جی، تاریخ خلیج فارس از قدیم‌ترین دوران تاکنون، ترجمه: محمد آقاجری، تهران: ققنوس.
‌بینا، علی‌اکبر، 1369، تاریخ دو هزار و پانصد ساله خلیج فارس، در: مجموعه مقالات خلیج فارس. تهران: مرکز مطالعات خلیج فارس در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
‌پاتر، لارنس. جی، 1393، تاریخ خلیج فارس از قدیم‌ترین دوران تاکنون، ترجمه: محمد آقاجری، تهران: ققنوس.
‌جعفری، عباس، 1363، شناسنامه جغرافیای طبیعی ایران، تهران: گیتاشناسی.
‌جلالی، منصور، 1387، بندرعباس در گستره تاریخ و زبان، تهران: دعوت.
‌حکیمی، محمود، 1385، همراه با سیاحان و جهانگردان و مسافران تاریخ، تهران: آرون.
‌دلدم، اسکندر، 1363، خلیج فارس، تهران: نوین.
‌رکن‌زاده آدمیت، محمدحسین، 1369، اوضاع اجتماعی خلیج فارس، در: مجموعه مقالات خلیج فارس، تهران: مرکز مطالعات خلیج فارس در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
‌رهبانی، مرتضی، 1379، فرهنگ شرق و غرب: تحلیل تاریخ از دیدگاه روانشناسی، تهران: نی.
‌زعیمی، غلامرضا، 1383، تنگه‌ هرمز، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
‌زیباکلام، صادق، 1390، ما چگونه ما شدیم- ریشه‌یابی علل عقب ماندگی در ایران، تهران: روزنه.
سدیدالسلطنه، محمدعلی، 1368، بندرعباس و خلیج فارس "اعلام الناس فی احوال بندرعباس"، به کوشش: علی ستایش، تصحیح و دیباچه به قلم: احمد اقتداری، تهران: دنیای کتاب.
‌سیری ویرا، دبلیو. آی، 1372، تجارت خلیج فارس از دیدگاه تاریخی، ترجمه: امیر مرتضوی، در: مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل خلیج فارس، تهران: وزارت امور خارجه.
شوستر والسر، سیبیلا، 1364، ایران صفوی از دیدگاه سفرنامه‌های اروپاییان، ترجمه: غلامرضا ورهرام، تهران: امیرکبیر.
‌شیبانی، ژان، 1353، سفر اروپاییان به ایران، ترجمه: ضیاءالدین دهشیری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
‌طیاب، منوچهر، 1385، سفر در ایران، تهران: کتاب خورشید.
‌عزیزی، محسن، 1369، مختصری از سیاست دولت‌های اروپایی در خلیج فارس با توجه به اسناد دیپلماسی، در: مجموعه مقالات خلیج فارس، تهران: مرکز مطالعات خلیج فارس در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
‌فلاورز، سارا، 1386، عصر اکتشافات، ترجمه: فرید جواهر کلام، تهران: ققنوس.
‌فیگوئرا، دن گارسیا، 1363، سفرنامه فیگوئرا، ترجمه: غلامرضا سهیلی، تهران: نشر نو.
‌قائم‌مقامی، جهانگیر، 1369، مسئله هرمز در روابط ایران و پرتغال، در: مجموعه مقالات خلیج فارس، تهران: مرکز مطالعات خلیج فارس در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
‌گنجی، محمدحسن، 1341، آب و هوای خلیج فارس، در: سمینار خلیج فارس، ج1، تهران: سازمان سمعی و بصری هنرهای زیبای کشور- اداره کل انتشارات و رادیو.
‌گوبینو، ژوزف آرتور، 1341، نامه‌های ایرانی، ترجمه: عذرا غفاری، تهران: دهخدا.
‌لوئیس، برنارد، 1381، خاورمیانه- دو هزار سال تاریخ از ظهور مسیحیت تا امروز، ترجمه: حسن کامشاد، تهران: نی.
نجم‌آبادی، شهناز، 1372، یکپارچگی اجتماعی و چندگانگی فرهنگی در خلیج فارس، ترجمه: امیر مرتضوی، در مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل خلیج فارس، تهران: وزارت امور خارجه.
‌نشات، صادق، 1345، تاریخ سیاسی خلیج فارس، تهران: کانون کتاب.
‌نفیسی، سعید، 1369، جغرافیای تاریخی خلیج فارس، در: مجموعه مقالات خلیج فارس، تهران: مرکز مطالعات خلیج فارس در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
‌وادالا، ر.، 1356، خلیج فارس در عصر استعمار، ترجمه: شفیع جوادی، تهران: سحاب کتاب.
وثوقی، محمدباقر، 1393، ملوک هرمز: از آغاز تا ورود پرتغالی‌ها، در: پاتر، لارنس. جی، تاریخ خلیج فارس از قدیم‌ترین دوران تاکنون، ترجمه: محمد آقاجری، تهران: ققنوس.
هابسون، جان. ام.، 1389، ریشه‌های شرقی تمدن غرب، ترجمه: عبدالله فرهی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.