نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، پردیس دانشگاه خوارزمی

چکیده

از پدیده‌های تأثیرگذار بر مشروطیت ایران، ورود قوای روس به شمال و شمال غربی کشور در دوره استبداد صغیر است. آنان در ربیع الاول 1327ق. وارد رشت شدند و یک ماه بعد تبریز را اشغال نمودند. این مداخله در شهرها، واکنش پشتیبانان مشروطیت از جمله محمدامین رسول‌زاده را برانگیخت. وی که از سوی روزنامۀ ترقی در ایران حضور داشت، گزارش‌هایی از ورود قزاقان به باکو منتشر می‌کرد. با توجه به اهمیت این مداخله در نگرش وی، پرسش اصلی این است که از نظر رسول‌زاده، مداخلۀ نظامی قوای روس چه تأثیری بر روند مشروطیت ایران می‌گذاشت؟ جهت پاسخ، با استفاده از روش تحلیل محتوا، گزارش‌های رسول‌زاده در روزنامۀ ترقی را مورد توجه قرار داده‌ایم تا به دیدگاه وی در بارۀ مداخلۀ روس‌ها در دو شهر رشت و تبریز و پیامدهای آن در بستر تاریخی موردنظر دست بیابیم.

کلیدواژه‌ها

امیرخیزی، اسماعیل، 1339، قیام آذربایجان و ستارخان، تبریز: کتابفروشی تهران.
افشار، ایرج، 1359، اوراق تازه یاب مشروطیت و نقش تقی‌زاده، تهران: جاویدان.
آدمیت، فریدون، 1354، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، چ دوم، تهران: پیام.
انگلستان، وزارت امور خارجه، کتاب آبی، 1363-1362، ج اول و دوم، چ اول، به کوشش: احمد بشیری، تهران: نشر نو.
براون، ادوارد، 1376، انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه: مهری قزوینی، ویراستار: سیروس سعدوندیان، تهران: کویر.
پاولویچ، میخائیل، و. تریا، س. ایرانسکی، 1357، سه مقاله در باره انقلاب مشروطه ایران، چ دوم، ترجمه: م. هوشیار، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.
ترمیناسیان، آناهید و دیگران، 1371، قفقاز در تاریخ معاصر، ترجمه: کاوه بیات و بهنام جعفری، تهران: پروین.
تقی‌زاده، سیّد حسن، 1368، زندگی طوفانی، به کوشش: ایرج افشار، تهران: انتشارات علمی.
تنکابنی، محمد ولیخان، 1328، شرح مختصر زندگانی سپهسالار اعظم محمد ولیخان خلعت بریتنکابنی، گردآوری: عبدالصمد خلعت بری، تهران: فردوسی.
زینوویف، ایوان الکسویچ، 1363، انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه: ابوالقاسم اعتصامی، تهران: اقبال.
رسول‌زاده، محمدامین، 1377، گزارش‌هایی از انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه: رحیم رئیس‌نیا، تهران: شیرازه.
رئیس‌نیا، رحیم، و عبدالحسین ناهید، 2535[1355]، دو مبارز جنبش مشروطه، چ دوم، تهران: آگاه.
رواسانی، شاپور، 1363، نهضت میرزا کوچک خان جنگلی و اولین جمهوری شورایی در ایران، تهران: چاپ آشنا.
روسیه، وزارت امور خارجه، 1367-1366، کتاب نارنجی، ج اول و دوم، به کوشش: احمد بشیری، تهران: نشر نور.
سیّاح، حمید، 2536[1356]، خاطرات حاج سیّاح یا دورۀ خوف و وحشت، چ دوم، به تصحیح: سیف الله گلکار، تهران: امیرکبیر.
سویتوخوسکی، تادیوش، 1381، آذربایجان روسیه: شکل‌گیری هویت ملی در یک جامعه مسلمان، ترجمه: کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
شاکری، خسرو، 1384، پیشینه‌های اقتصادی- سیاسی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی در آن عهد، تهران: اختران.
علییف، ق. و دیگران، 1360، تاریخ آذربایجان، ج دوم، ترجمه: نصرالله اسحقی بیات، تبریز: ارک.
فخرایی، ابراهیم، 1371، گیلان در جنبش مشروطیت، چ سوم، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
کالیراد، علی، 1392، از جامعه ایرانی تا میهن ترکی، تهران: پردیس دانش.
یزدانی، سهراب، 1388، مجاهدان مشروطه، تهران: نی.
_________، 1391، اجتماعیون عامیون، چ دوم، تهران: نی.
 
لاتین:
Lane, David, 1968, The Roots of Russian Communism, London: Martin Robertson
Sunny, Ronald Grigor, 1972, The Baku Commune 1917-1818, Princton University Press
V.I.Lenin ,1963,Collected Works Moscow,Vol.15,Foreign Languages Publishing House.