نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه خوارزمی تهران

3 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه خلیج فارس بوشهر

چکیده

شورشی که در سال 1033ق. در اواخر زمامداری شاه عباس اول در ایالت گرجستان به سرکردگی موراوی به وقوع پیوست و تا دورة شاه صفی در 1044ق. طول کشید، در شمار کشمکش‌های نخبگان بر سر تصاحب قدرت سیاسی بود. موراوی با تحریک بزرگان گرجی توانست آنها را متحد کند و به شورش علیه شاه عباس اول وادار کند. این شورش با حمله به سپاه قزلباش در کاخت و قتل سرداران مشهور صفوی، قرچقای خان و یوسف خان آغاز شد و دامنة آن به مناطق دیگر گرجستان رسید و اوضاع نواحی شمال غربی ایران را دچار بحران کرد. آثار و پیامدهای این شورش موجب واکنش قاطع و سریع شاه عباس اول برای سرکوب آن شد، به ویژه به سبب بهره برداری دولت عثمانی از یک سو و نارضایتی بزرگان گرجی از سوی دیگر. در بروز شورش و پناهندگی موراوی، قدرت طلبی و انگیزههای شخصی او، خشونت شاه عباس اول و شاه صفی در برخورد با گرجیان و حس انتقام‌جویی موراوی از قزلباشان را نمیتوان نادیده انگاشت.

کلیدواژه‌ها

الئاریوس، آدام، (1365)، سفرنامه الئاریوس، ج2، کتاب برای همه، ترجمه: حسین کردبچه، تهران.
اسکندر بیگ ترکمان (منشی)، (1375)، تاریخ عالم آرای عباسی، ج3، به اهتمام: ایرج افشار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
اسکندر بیک منشی و محمد یوسف مورخ، (1386)، ذیل تاریخ عالم آرای عباسی، به تصحیح: سهیلی خوانساری، تهران: چاپخانه اسلامیه.
اصفهانی، محمد معصوم بن خواجگی، (1358)، خلاصه السیر، چاپ اول، تهران: نشر علمی، تهران.
امیر احمدیان، بهرام، (1377)، جغرافیای گرجستان، تهران: انتشارات الهدی.
حسینی خاتون آبادی، عبدالحسین، (1352)، وقایع السنین و الاعوام، تهران:انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
جنابدی، میرزا بیگ بن حسن، روضۀالصفویه، به کوشش: غلامرضا مجد طباطبایی، تهران: بنیاد موقوفات ایرج افشار.
پژوهش در دانشگاه کمبریج، (1380)، تاریخ ایران (در دوره صفویان)، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: جامی.
دلاواله، پیترو، (1370)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه: شعاع الدین شفا، تهران: انتشارات علمی.
رهُر، بُرن، [بی‌تا]، نظام ایالات در دوره صفویه، ترجمه: کیکاووس جهانداری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
سیوری، راجر، (1366)، ایران عصر صفوی، چاپ دوم، ترجمه: کامبیز عزیزی، تهران: انتشارات سحر.
________، (1380)، در باب صفویان، چاپ اول، ترجمه: رمضان علی روح اللهی، تهران: نشر مرکز.
شاردن، ژان، (1375)، سفرنامه شاردن، ج1، ترجمة: اقبال یغمایی، تهران: انتشارات توس.
شاملو، ولی قلی خان، (1371)، قصص الخاقانی، ج1، به تصحیح: حسن سادات ناصری، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فلسفی، نصر الله، (1364)، زندگانی شاه عباس اول، تهران: انتشارات علمی.
مائیکیدزه، لوان، (1985)، شمشیرهای برهنه، جلد 3، ترجمه: علی پاشایی، تفلیس.
مارشال لانگ، دیوید، [بی‌تا]، گرجیها، ترجمه: رقیه بهزادی، تهران: وزارت امور خارجه.
مترولی، روئین، [بی‌تا]، گرجستان، ترجمه: بهرام امیراحمدیان، تهران: سفارت گرجستان در ایران.
مستوفی، محمد حسن، (1375)، زبدۀ التواریخ، به کوشش: بهروز گودرزی، تهران: مجموعه انتشارات ادبی و تاریخی.
مولیانی، سعید، (1379)، جایگاه گرجی ها در تاریخ و تمدن و فرهنگ ایران، اصفهان: انتشارات یکتا.
نوایی، عبدالحسین و عباسقلی غفاری‌فرد، (1386)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره صفویه، تهران: سمت.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، (1375)، تاریخ روابط خارجی ایران، تهران: امیرکبیر.