نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه گیلان

چکیده

موضوع این مقاله بررسی نقش ارامنه در بازرگانی خارجی ایران در دورۀ   شاه‌عباس یکم (996-1038ق) و جانشینان وی است. پس از مهاجرت ارامنه از مناطق مرزی به داخل فلات  ایران، گروه­هایی از آنان که از جلفای ارس به اصفهان انتقال یافته بودند، توجه شاه‌عباس را جلب کردند. اینان، پس از انحصاری شدن تجارت ابریشم، در بازرگانی خارجی ایران به خدمت گرفته شدند، بنابراین بررسی علل اتخاذ سیاست انحصار ابریشم توسط شاه‌عباس و رویکرد وی به ارامنه برای اجرای چنین سیاستی بخشی از این نوشته را تشکیل می­دهد. با این همه، نقش و کارکرد ارامنه در بازرگانی خارجی ایران به‌ویژه در تجارت ابریشم در این دوره حائز اهمیت است. از این‌رو، بخش اصلی این مقاله به بررسی کارکرد ارامنه در تجارت خارجی و به ارزیابی موفقیت آنان در این حوزه می­پردازد. سرانجام، تأثیرات لغو سیاست انحصار در دورۀ شاه صفی (1038- 1052ق) بر تولید و تجارت ابریشم و وضع ارامنه در روزگار پایانی صفویان تحلیل خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
اولئاریوس، آدام (1363)، سفرنامۀ مسکو و ایران، ترجمه : احمد بهپور، تهران: ابتکار.
تاورنیه، ژان باپتیست (1336)، سفرنامۀ تاورنیه، چ دوم، ترجمه: ابوتراب نوری، تصحیح: شیروانی، تهران: سنایی.
خواجگی اصفهانی، محمد معصوم (1368)، خلاصه السیر (تاریخ روزگار شاه صفی)، تهران: علمی.
دلاواله، پیترو (1348)، سفرنامه،ترجمه: شعاع‌الدین شفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
رائین، اسمائیل (1349)، ایرانیان ارمنی، تهران: چاپخانۀ تهران مصور.
سانسون، مارتین (1346)، وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی (سفرنامۀ سانسون)، ترجمه: تقی تفضلی، تهران: ابن‌سینا.
سفر نامه­های ونیزیان در ایران (1381)، چ دوم، ترجمه: منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
سلطانیان، ابوطالب (1388)، «روابط بازرگانی ایران و هند در دورۀ صفویه»، فصلنامۀ تاریخ روابط خارجی، سال دهم، شمارۀ 40، تهران.
سیوری، راجر (1366)، ایران عصر صفوی،چ دوم، ترجمه: کامبیز عزیزی،  تهران: سحر.
شاردن، ژان (1350)، سیاحت‌نامۀ شاردن، ج 4، چ دوم، ترجمه: محمد عباسی، تهران: امیرکبیر.
فلسفی، نصراله (1353)، «تجارت ابریشم در زمان شاه‌عباس اول»، مجلۀ وحید، فروردین و اردیبهشت، شمارۀ 1و2.
کروسینسکی، تادوزیودا (1363)، سفرنامه، ترجمه: عبدالرزاق دنبلی (مفتون)، تصحیح: مریم میراحمدی، تهران: توس.
کمپفر، انگلبرت (1363)، سفرنامه به ایران، چ سوم، ترجمه: کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
لاکهارت، لارنس (1368)، انقراض سلسلۀ صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، چ.سوم، ترجمه: مصطفی قلی‌عماد، تهران: مروارید.
مکاتبات شاه عباس، نسخۀ عکسی، 3 ج، به شماره­های 4836، 4837 و 4838، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
Cambridge, History of Iran) 1986), Vol. 6, London: University Press
Fryer, John (1912), A New Account of East India and Persia, 2 Vol., Vol. 2, London: Hakluyt Society.
Gregorian, Vartan (1974), « Minorities of  Isfahan (Armenian Community of Isfahan 1587-1722) », Iranian Studies, Vol. 7.