فصلنامه تاریخ روابط خارجی

فرقه‌ها و جریان‌های فکری با تغییر جغرافیا و فضای سیاسی- اجتماعی دستخوش تحول می‌شوند و مراتبی از دگرگونی اعم از استحاله و تغییر ماهیت و تطابق با مقتضیات زمانی را پشت سر می‌گذارند. فرقة حرفیه نیز در دورة ... بیشتر فرقه‌ها و جریان‌های فکری با تغییر جغرافیا و فضای سیاسی- اجتماعی دستخوش تحول می‌شوند و مراتبی از دگرگونی اعم از استحاله و تغییر ماهیت و تطابق با مقتضیات زمانی را پشت سر می‌گذارند. فرقة حرفیه نیز در دورة پایه‌گذار آن، فضل الله استرآبادی ملقب به حلال‌خور، مسلکی صوفیانه بود، اما بعدها رنگ و بوی سیاسی و مهدویت یافت و پس از سرکوب و راندن پیروان آن از ایران به قلمرو عثمانی در دورة تیموریان، شکل غالیانه و بعضاً التقاطی به خود گرفت و از این منظر تالی ینی‌چریان بکتاشی در عثمانی شد. حروفیان با توجه به فضای صوفیانه و طریقتی آناتولی کوشیدند چهره‌ای کاریزماتیک از رهبر خود فضل الله استرآبادی به دست دهند. آنها با نفوذ در دستگاه حاکمة عثمانی، در پی بازویی سیاسی و با بسط دعوت در میان ینی‌چریان به دنبال بازویی نظامی بودند تا در نهایت با اتکاء به این دو بازوی نیرومند بتوانند نظم عرفی مورد نظر خود را بنیان نهند و به این ترتیب باورهای خود را در عرصه دنیوی محقّق کنند. در این مقاله کوشش شده است تا با بررسی زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی آناتولی در زمان ورود حروفیان به این منطقه، تغییرات این فرقه در دو ساحت اندیشه و عمل واکاوی شود و اینکه تغییرات مذکور در بلندمدّت چه آثاری بر دیگر فرقه‌ها و در نهایت جامعة عثمانی نهاد.

فصلنامه تاریخ روابط خارجی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 23 (1400)

دوره 22 (1399-1400)

دوره 21 (1398-1399)

دوره 20 (1398)

دوره 19 (1397)

دوره 18 (1396)

دوره 17 (1395)

دوره 16 (1394)

دوره 15 (1393)

دوره 14 (1392)

دوره 13 (1391)

دوره 12 (1390)

دوره 11 (1389)

نویسنده = دهقانی، رضا

تحولات فکری و رویکردی فرقة حروفیه پس از ورود به قلمرو عثمانی

چکیده