جواد عباسی؛ مهناز موسوی مقدم
دوره 12، شماره 47 ، تیر 1390، ، صفحه 97-119
چکیده
کعبه و مسائل مرتبط با آن از آغاز پیدایش تاکنون، همواره از اهمیت و حرمت ویژهای برخوردار بودهاست. با ظهور اسلام و تعیین کعبه بهعنوان قبله مسلمانان، این اهمیت و حرمت ابعاد رسمیتر و ماندگارتری به خود ...
بیشتر
کعبه و مسائل مرتبط با آن از آغاز پیدایش تاکنون، همواره از اهمیت و حرمت ویژهای برخوردار بودهاست. با ظهور اسلام و تعیین کعبه بهعنوان قبله مسلمانان، این اهمیت و حرمت ابعاد رسمیتر و ماندگارتری به خود گرفت. جدا از نقش اعتقادی، کعبه و حجاز تبدیل به عرصهای برای حضور و رقابت سیاسی، عقیدتی و حتی اقتصادی حاکمان مسلمان نیز گردید. این حضور و رقابت با برخی اقدامات نمادین همچون فرستادن کاروانهای حج و تعویض پوشش خانه کعبه نمایان میشد. تا پیش از انقراض خلافت عباسی نظارت عالیه بر اداره حرمین به طور معمول در اختیار دستگاه خلافت بود و سایر حاکمان در تعامل با خلفا امکان حضور در این صحنه را مییافتند؛ اما برافتادن خلافت عباسی بغداد و انتقال بازمانده آن به مصر، تشکیل حکومت مقتدر ممالیک در مصر و حاکمیت مغولان بر شرق اسلامی، فضای سیاسی- مذهبی تازهای را در جهان اسلام بهوجود آورد که بر چگونگی اداره حجاز و امور کعبه نیز تأثیر گذاشت. اگرچه ایلخانان ایران پس از رسمیت دادن به اسلام در دهه پایانی عمر خود برای حضور و نفوذ در حجاز کوشیدند، اما با برافتادن حکومت آنان و تجزیه سیاسی در ایران، ادامه آن در عمل به دوره تیموری موکول شد. در دوره تیموری این شاهرخ بود که با تکیه بر میراث سیاسی- نظامی پدر و بر اساس رویه دینمدارانه خود کوشید از طریق مشارکت در تعویض پوشش کعبه بر اعتبار حکومت تیموری بیفزاید. براین اساس مسأله اصلی این مقاله، بررسی اهداف شاهرخ از این کار و روند اقدامات وی در این زمینه، واکنش ممالیک به او و علل آن و نیز ارزیابی نتیجه این اقدامات است که با بررسی تطبیقی گزارشهای منابع تیموری و مملوکان انجام شدهاست.