جهانبخش ثواقب؛ علی خورسندی
دوره 22، شماره 87 ، تیر 1400، ، صفحه 85-108
چکیده
نقش تاریخی نظامیان در به‌قدرت‌رساندن خاندان‌های حکومتگر و همچنین ثبات‌بخشی به نظام‌های سیاسی در برابر تهدیدهای درونی و بیرونی، اهمیت و جایگاه آنان را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی ساختار سیاسی ...
بیشتر
نقش تاریخی نظامیان در به‌قدرت‌رساندن خاندان‌های حکومتگر و همچنین ثبات‌بخشی به نظام‌های سیاسی در برابر تهدیدهای درونی و بیرونی، اهمیت و جایگاه آنان را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی ساختار سیاسی حکومت‌ها مشخص می‌کند. از سویی، حضور نظامیان در عرصۀ روابط خارجی حکومت‌ها، بر اهمیت آنان در نظام‌های سیاسی افزوده است. در نظام حکومتی شیعی صفویه، نظامیان چه در مرحلۀ تأسیس، تثبیت و تداوم نظام سیاسی و چه در عرصۀ سیاست خارجی، حضوری مؤثر داشتند و از کنشگران اصلی به شمار می‌آمدند. هدف این پژوهش، بررسیِ نقش نظامیان در سیاست خارجی ایران عصر صفویه در دورۀ تأسیس، یعنی زمامداری شاه اسماعیل اول به‌روش توصیفی- تحلیلی بر اساس داده‌های منابع کتابخانه‌ای است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که به‌دلیل نقش مؤثر نظامیان قزلباش در پایه‌گذاری حکومت صفویه و فقدان تفکیک دقیق وظایف منصب‌های حکومتی در دهه‌های آغازین این دولت، نظامیان در سیاست خارجی شاه اسماعیل اول، چه در قالب تکاپوهای نظامیگری، جنگ با همسایه‌ها و دفاع از مرزها و حاکمیت صفویه و چه در قالب اقدام‌های تبلیغی برون‌مرزی در تهییج مریدان و هواخواهان صفویه و نشر اندیشۀ شیعی، همواره یکی از ارکان اصلی بودند و در تثبیت قدرت شاه اسماعیل و موجودیت نظام سیاسی صفویه، نقشی مهم ایفا کردند.
