ORIGINAL_ARTICLE
آن و آنشی در منابع چینی و بودایی؛ مناسبات چین و ایران در دورۀ اشکانی
تشکیل پادشاهی اشکانی و تبدیل آن به جایگاه یک شاهنشاهی منسجم در آسیای غربی یکی از رویدادهای مهم جهان باستان بود. سالهای ظهور و سقوط شاهنشاهی اشکانی (۲۵۰ق.م. - ۲۲۴م.) تقریباً با امپراتوری هان (حدود ۲۰۶ق.م - ۲۲۰م.) در چین همزمان بود و در حالی که حکومت هان در آسیای مرکزی پیشروی کرده بود، اشکانیان توانسته بودند در شرق تا بلخ را فتح کنند. مأموریتهای ژانچیان به آسیای مرکزی، ساخت جادههای تجاری در چین توسط امپراتوران هان و تجارت در جادۀ خراسان در ایران، باعث گسترش تجارت در طول مسیر جادۀ ابریشم شد. در همین دوره، متنهای چینی، نخستینبار از سرزمین اشکانی با عنوان «آنشی» و افرادی با پیشوند خانوادگی «آن» یاد کردهاند. مقالۀ حاضر بر آن است تا با تکیه بر اطلاعات متنهای چینی، بودایی و دادههای باستانشناسی به بررسی زمینههای روابط اشکانیان با چین بپردازد و نامهای اشکانیان را در متنهای چینی واکاوی کند. مدعای نویسنده آن است که اشکانیان در سه زمینۀ سیاسی، تجاری و دینی با چین تعامل داشتند، بهطوری که نام «آن» تا اواسط دورۀ تانگ تبدیل به رایجترین نام خانوادگی ایرانیان در چین شد.
https://www.hfrjournal.ir/article_134818_d8b1707422dcc72e9a40720fb0ed5f8e.pdf
2020-10-22
3
24
ایران
چین
اشکانی
مناسبات
آن
آنشی
منابع چینی و بودایی
حمیدرضا
پاشازانوس
pasha.hamidreza@gmail.com
1
عضو هیئتعلمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسۀ تطبیقی ظهور ملی گرایی در ایران و ژاپن
با رشد امپریالیسم و گسترش آن بهسوی شرق در قرن نوزدهم میلادی، بهترتیب با فاصلهای تقریباً پنجاهساله، ایران و ژاپن/نیهون را نیز درنوردید. دو کشور تا آن زمان در ساختاری کاملاً سنتی با حداقل تأثیرپذیری از غرب به سر میبردند. با فشار روزافزون امپریالیسم از خارج، دولتهای این دو کشور دست به مجموعۀ نوسازیها و اصلاحات عموماً نظامی زدند. هرچند این فعالیتها، محدود و کندتر از آن بود که بتواند خطرهای جدی امپراتوریهای غرب را خنثی یا ضعیف کند؛ اما با برخورد منفی مردم و بهخصوص بانیان ادامۀ سنت در جامعه روبهرو شدند. بهدلیل پیشروی هر چه بیشتر امپریالیسم و تغییرناپذیری ذات کاملاً استبدادی دولتهای سنتی این دو کشور، درگیریهای سیاسی و اجتماعی افزایش یافت و سلسله تمهیدهای دولتی و خطرهای غربی باعث شکلگیری نیروی مخالف متحد و وقوع انقلابی شد که نمادی از تأسیس ملتکشور بود؛ بنابراین، هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر امپریالیسم بر دو امپراتوری کهن با فرهنگهای کاملاً متفاوت است. پرسش اصلی این است که چطور چنین فشاری از طریق اعتقادهای آئینی، اتحاد میهنی ایجاد کرد و به انقلاب منتهی شد.
https://www.hfrjournal.ir/article_134819_575e7bce0b85889dee4fb7ffdfa88775.pdf
2020-10-22
25
52
ایران
ژاپن
ملیگرایی
امپریالیسم
انقلاب میهنی
سید بنیامین
کشاورز
1
دانشجوی دکتری باستانشناسی اسلامی دانشگاه هنر اصفهان
LEAD_AUTHOR
محمد اسماعیل
اسمعیلی جلودار
2
عضو هیئت علمی و استادیار باستانشناسی اسلامی دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نخستین دریافتهای سفرنامهنویسان ایرانی از تمدن غرب در دورۀ قاجار
شکستهای ایرانیان در جنگ با روسیه در دورۀ قاجار، ایرانیان را از زاویۀ یک تمدن مغلوب با غرب آشنا کرد. سیاستمدار، متفکر و منورالفکر ایرانی خود را در مقام مقایسه با تمدن جدید قرار داد و شروع به گرتهبرداری از آن کرد. نخستین آشناییهای مصلحانۀ ایرانیان با تمدن جدید از خلال آگاهیهایی به وجود آمد که سفرنامهنویسان ایرانی از تمدن غرب ارائه نمودند. بیشتر این سفرنامهنویسان، پس از حیرت در برخورد با این تمدن جدید نتوانستند پیشرفتهای اروپا را در راستای تحولات مفهومی و نظری تحلیل نمایند؛ بنابراین به تقلیل این مسائل در حد امور عینی روی آوردند. اگرچه بخشی از این امر را باید حاصل ناتوانیهای زبانی دانست؛ اما مهمتر از آن، ناتوانی درک مبانی نظری و مفاهیم جدید بهدلیل یکسانپنداری بود که این افراد میان سنت و تجدد برقرار کرده بودند و صرفاً برتری غرب را از منظر فناورانه مینگریستند. در این مقاله، نگارنده بهدنبال این است تا با بررسی سفرنامههای سیاحان ایرانی از غرب، دریافتهای نخستین سفرنامهنویسان دوران قاجار از تمدن غرب را بررسی و تحلیل کند.
https://www.hfrjournal.ir/article_134820_65b7045221884e44af3565a316efd403.pdf
2020-10-22
53
66
قاجار
تمدن غرب
سفرنامهنویسان ایرانی
حیرتزدگی
ژرفنگری
میثم
امانی
1
دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جانشینی فتحعلی شاه و بازتاب آن در روابط خارجی
در سلسلهمراتب قدرت حکومت قاجاریه، شاهزادگان قاجاری را میتوان طبقهای خاص دانست که دارای جایگاهی بالا بودند. شاهزادگان از طرف حکومت مرکزی به حکومت مناطق مختلف منصوب میشدند. حضور و نقش شاهزادگان قاجار در ساختار قدرت، پیامدهای سیاسی و اجتماعی زیادی به دنبال داشت؛ از جملۀ این پیامدها، مسئلۀ جانشینی و انتخاب ولیعهد در این دوره بود؛ چراکه حضور همزمان چندین مدعی تاجوتخت، زمینهساز بحران داخلی و خارجی میشد. موضوع یا مسئلۀ جانشینی در مقطعهایی، دولت و کشور را با بحران و جنگهای داخلی مواجه میکرد. تعداد پرشمار این شاهزادگان، تلاش درباریان و دخالت دولتهای روسیه و انگلستان، باعث پیچیدگی اوضاع میشد. موضوعی که پژوهش حاضر با رویکرد توصیفیتحلیلی و با استناد به منابع کتابخانهای، بهدنبال روشنکردن زوایای تاریک آن است، جایگاه و تأثیر منازعههای جانشینی فتحعلی شاه بر اوضاع داخلی و روابط خارجی ایران در حدفاصل دو جنگ اول و دوم (1243 - 1228ق.) با روسیه است. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهند که رقابت میان شاهزادگان بر سر مسئلۀ ولیعهدی و انتخاب جانشین، پیامدهای سیاسی مختلف به دنبال داشت که مهمترین آن، در روابط خارجی دولت قاجار بود. کشورهای انگلستان و روسیه از مسئلۀ جانشینی بهعنوان ابزاری برای نفوذ بیشتر بر هیئتحاکمۀ قاجارها استفاده میکردند.
https://www.hfrjournal.ir/article_134822_d9307615c9e93cd9f6609cc6028c3d74.pdf
2020-10-22
67
86
فتحعلی شاه قاجار
جانشینی
روابط خارجی
محسن
مؤمنی
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه ارومیه
AUTHOR
سیده شپول
محمدزاده
shapol.mohammadzade@yahoo.com
2
کارشناسی ارشد تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه ارومیه
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اهداف ژئوپلیتیک روسیه و انگلیس در تحدید مرزهای ایران در قاجاریه
ایران در قرن نوزدهم و بهویژه مقارن با دورۀ قاجاریه، دچار تغییرهایی عمده در مرزهای سرزمینی خود شد. بخشی مهم از این تغییر مرزها ناشی از سیاستهای ژئوپلیتیک بریتانیا و روسیه در غرب آسیا بود. در این پژوهش کوشش شده است با مراجعه به مستندات تاریخی و تبیین آنها از منظر ژئوپلیتیک، علل تحولات مرزهای سرزمینی ایران در دورۀ قاجاریه و در قالب رقابتهای قلمروخواهانۀ روسیه و انگلیس تبیین گردد. در مرحلۀ نخست، مفهوم ژئوپلیتیک و بستر مفهومی آن در تحلیل فرایندهای قلمروخواهانه میان کشورها و امپراتوریها بیان شده است، سپس با مطالعۀ تطبیقی ساخت مرزهای سرزمینی ایران با مقتضیات علم ژئوپلیتیک، چگونگی شکلگیری سیاست خارجی این دو امپراتوری در رابطه با مرزهای سرزمینی ایران تبیین شده است. تحولات مربوط به انتزاع مرزهای سرزمینی ایران در دورۀ قاجاریه بر خلاف گذشته نه در قالب تعارضهای ژئوپلیتیک ایران با کشورهای همسایه بلکه در چهارچوب رقابتهای ژئوپلیتیک روسیه و انگلیس تبلور یافت. رقابت ژئوپلیتیک میان روسیه و انگلیس در عصر قاجاریه در جهت حفظ امنیت مستعمرهها، دسترسی به آبهای خلیجفارس و کنترل دسترسی به ذخایر نفت بود. پیامد این رقابت، جدایی مناطقی از آسیای مرکزی، قفقاز و افغانستان از قلمرو سرزمینی ایران، تعیین حدود مرزهای ایران در سیستان و بلوچستان و استقلال تدریجی شیوخ حاشیۀ جنوبی خلیجفارس از ایران بود؛ بنابراین در این بستر زمانی، مؤثرترین عامل در شکلگیری فرایند تحدید حدود سرزمینی ایران، موقعیت جغرافیایی حائل سرزمین ایران میان قلمرو مورد رقابت بریتانیا و روسیه بود.
https://www.hfrjournal.ir/article_134823_6e86562a4a6aa0f9c3d477dfca898798.pdf
2020-10-22
87
106
قاجاریه
روسیه
انگلیس
اهداف ژئوپلیتیک
تحدید حدود
مرزهای سرزمینی
احسان
لشگری
1
استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه یزد
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مشکلات شرکت زیگلر در صادرات فرش دستباف ایران در دورۀ قاجار
شرکت زیگلر در صنعت فرش ایران سرمایهگذاری گسترده انجام داد و از نامنشانهای فرش در دورۀ قاجار به شمار میرفت. این شرکت با تأسیس شعبههای مختلف در ایران به مرکزیت سلطانآباد، به واردات منسوجات و صادرات کالاهایی همچون فرش، ابریشم، تریاک و پنبه دست زد. این شرکت در دوران حیات خود در ایران که از دورۀ ناصرالدین شاه شروع و تا دورۀ رضا شاه به طول انجامید، مشکلات عدیده داشت. این پژوهش با روش تحلیلی انتقادی و با تأکید بر اسناد آرشیوی در پی بررسی این مشکلات و چالشها در دورۀ قاجار و بهدنبال پاسخ به این پرسشها است که شرکت زیگلر چه مشکلات امنیتی و سرمایهگذاری در ایران داشت؟ آیا این مشکلات را میتوان در ادامۀ مشکلات حقوقی سرمایهگذاری در ایران تحلیل کرد؟ فعالیت شرکت زیگلر چه تأثیری در طرح و بافت فرشهای سنتی ایران بر جای گذاشت؟ نتایج تحقیق نشان میدهند که شرکت زیگلر با مسائلی مختلف همچون مشکل جابهجایی کالا بهعلت وجود راههای ناامن و فقدان نظام بانکی مواجه بود. همچنین فساد اقتصادی و دیوانی، دخالت نیروهای موازی و ناآرامیهای انقلاب مشروطیت، روند کار شرکت را با بحران مواجه کرد.
https://www.hfrjournal.ir/article_134824_88f9c2001f838f1b4bc73f6d88b7c1a0.pdf
2020-10-22
107
136
ایران
قاجار
شرکت زیگلر
صادرات فرش
مشکلات اقتصادی
مشکلات حقوقی
مهدی
وزینی افضل
drmahdivazin@gmail.com
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه جیرفت
LEAD_AUTHOR