ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه اقتصادی بندرهای هلنیستی کرانه شمالی خلیج فارس در دوره سلوکی
آبهای آزاد، شریانهای تجاری حکومتها برای تأمین نیازهای خود از سایر سرزمینهای دوردست هستند. جایگاه خلیج فارس در جوار مراکز تمدنی دوران باستان سبب شد تا نظارت بر این آبراهه استراتژیک از جمله اولویتهای حکومتهای دوران باستان در غرب آسیا شود. سلوکیان با ایجاد پایگاههای دریایی در کرانههای شمالی و جزایر خلیج فارس سعی در ایجاد زیرساختهای نظامی برای پشتیبانی و کنترل شریانهای تجاری منطقه خلیج فارس کردند. ساختن بندرگاهها توسط سلوکیان جهت از دور خارج کردن دولتشهرهایی همانند گِرها، الدور و ملیحیا و نیز محروم کردن امپراطوری بطالسه از تجارت مستقیم با شرق بود. با گذشت زمان و تسلط اشکانیان بر مناطق شمالی خلیج فارس، مسیرهای تجاری منتهی به خلیج فارس تا شرق دور امتداد یافت. در دوره اشکانی حجم تجارت خلیج فارس افزایش پیدا کرد و با اعطای خودمختاری نسبی به مناطق جنوبی فلات ایران و بازسازی بندرگاههای پیشین و تخریب بندرگاههای جنوبی خلیج فارس، مسیرهای تجارتی در خلیج فارس به کرانه شمالی آن انتقال داده شد. تا پیش از این، به صورت مستقل، جایگاه اقتصادی بندرگاههای هلنیستی کرانه شمالی خلیج فارس بررسی نشده است. این پژوهش بر آن است با استفاده از منابع مکتوب و دادههای باستانشناسی به تبیین جایگاه بنادر کرانه شمالی حاشیه خلیج فارس در کنترل تجارت دریایی خلیج فارس از عصر سلوکی تا عصر ساسانی بپردازد.
https://www.hfrjournal.ir/article_138533_1e7792913c1c43355c71928cc2f45f25.pdf
2020-12-21
3
24
خلیج فارس
سلوکیان
بندرگاه هلنیستی
تجارت دریایی
حمیدرضا
پاشازانوس
h.pasha@ltr.ui.ac.ir
1
استادیار گروه تاریخ و ایرانشناسی، دانشگاه اصفهان
AUTHOR
میلاد
جعفری گاوزن
miladjef@yahoo.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران باستان، دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مناسبات سیاسی درانیان با شاهان افشاری در خراسان
ابدالیها در دوره صفویه از ملتان و قندهار بهسوی هرات مهاجرت کردند. همزمان با شورش و عصیان غلزائیها در قندهار، آنان نیز در سال 1129 ق. شورش کرده و با فتح هرات، حاکم صفوی را از این شهر اخراج کردند. مسئله پژوهش حاضر بررسی روابط ابدالیها و نادر شاه افشار با نگاهی توصیفی به وقایع اواخر دوره صفویه و توجهی تحلیلی به چگونگی و عوامل مؤثر بر روابط شاهان درانی با جانشینان نادر شاه در خراسان است. نتایج تحقیق نشان میدهد که ابدالیها با ضعف صفویان سر از اطاعت پیچیدند و زمانی که در برابر نادر کاری از پیش نبردند، تن به پذیرش تابعیت ( سال 1144 ق.) دادند. با جلب توجه نادر به قدرت نظامی ابدالیها، آنان به سپاه شاه افشاری وارد شدند و با کسب مقاماتی چون فرماندهی سپاه به قدرت زیادی رسیدند. بعد از قتل نادر در سال 1160 ق. یکی از همین فرماندهان ابدالی در قندهار، حکومتی مستقل تشکیل داد. او از یک سو با سلسله گورکانیان هند و از سوی دیگر با جانشینان نادر شاه مناسبات سیاسی برقرار نمود. احمد شاه ابدالی و جانشینان او به دلایل گوناگون از حضور جانشینان نادر شاه افشار در خراسان بهعنوان یک دیوار دفاعی میان خود و سایر سران قدرتطلب چون محمدحسن خان قاجار و کریمخان زند استفاده کردند. با اسارت و قتل نادر میرزا که توانسته بود با حمایت شاهان درانی طی سالهای 1218 - 1213 ق. حکومتی جدید روی کار آورد، این دیوار حائل سقوط کرد و قاجارها برای اعاده بر سرزمینهایی که ابدالیها تسخیر کرده بودند، وارد رقابت با درانیان شدند.
https://www.hfrjournal.ir/article_138535_3683769c56e82e84149e8d7acd66d6ce.pdf
2020-12-21
25
56
دوره صفویه
شاهان افشاری
درانیان
مناسبات سیاسی
ابراهیم
خسروی برده
ekhosravi83@yahoo.com
1
کارشناس ارشد تاریخ
AUTHOR
علی اکبر
سلیمانی نژاد
alisolimani1354@yahoo.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه هرمز در مناسبات ایران با جنوب و شرق آسیا در سده پانزدهم میلادی
ارتباطات دریایی ایران با جنوب و شرق آسیا در طول سده نهم قمری/ پانزدهم میلادی عمدتاً از طریق جزیره هرمز و تحت نظارت خاندان محلی معروف به شاهان هرمز یا ملوک هرمز صورت میگرفت. در همان حال که در نیمه نخست این سده، دولت تیموری در خراسان از راه زمینی معروف به راه ابریشم، روابط پرباری با چین شمالی برقرار کرده بود، در جنوب ایران نیز شاهان هرمز که خراجگزار دولت تیموری بودند، از راه دریایی مناسباتی گسترده با چین و هند داشتند. بدین ترتیب شکوفایی تمدنی ایران در این دوره به همان اندازه که مدیون سیاستهای دولت تیموری مخصوصاً شاهرخ است، مدیون سیاستهای خردمندانه شاهان هرمز در توسعه تجارت ایران در دریاهای آسیا نیز هست. در نتیجه این ارتباطات، هرمز در طول سده نهم قمری/ پانزدهم میلادی به کانون اصلی تجارت در منطقه خلیج فارس و یکی از دو کانون بزرگ بازرگانی حوزه غربی اقیانوس هند (در کنار عدن) و فراتر از آن به یک بندر جهانی تبدیل شد. این دوره، خلیج فارس به واسطه هرمز شاهد تجارت پررونقی با حوزه اقیانوس هند، جنوب و شرق آسیا، شرق آفریقا، شبهجزیره عربستان، خاک اصلی ایران، اروپا و حوزه مدیترانه بود.
https://www.hfrjournal.ir/article_138537_b10f45ce9d51c7c651fe78f930e67c0b.pdf
2020-12-21
57
78
ایران
جنوب و شرق آسیا
جایگاه هرمز
مناسبات
سده پانزدهم میلادی
علی
رسولی
rasooli@pgu.ac.ir
1
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه خلیج فارس
LEAD_AUTHOR
زینب
معصومی
zmasoumi1393@gmail.com
2
مدرس مدعو گروه معارف، دانشگاه خلیج فارس و دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ مطالعات خلیج فارس
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی دکترین پهلوی دوم در سیاست خارجی
یکی از برنامههای پر سر و صدای شاه در دهه 40 شمسی، سیاست مستقل ملی بود که بر اساس آن قرار بود ایران با ایجاد موازنه مثبت میان بلوک شرق و غرب، استقلال خود را در سیاست خارجی حفظ کند. الگوبرداری از سیاست مستقل ژنرال دوگل در فرانسه و مارشال تیتو در یوگسلاوی و ترس شاه از به خطر افتادن حکومتش توسط کشورهای عربی و شوروی، مهمترین انگیزههای او از این کار بود. در این راستا اقداماتی جهت تنشزدایی با شرق، به ویژه شوروی و چین صورت گرفت. با این حال، این سیاست نتوانست نتایج مورد نظر را به همراه آورد. در پژوهش حاضر تلاش شده تا به این سؤال پاسخ داده شود که چرا سیاست مستقل ملی، علیرغم خواست شاه و هزینهها و تبلیغات فراوانی که برای آن صرف شد، راه به جایی نبرد؟ یافتهها حاکی از آن است که رژیم شاه در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به غرب وابستگی کامل داشت و از این رو، اتخاذ سیاست مستقل ملی برای حکومت پهلوی امکانپذیر نبود. مقاله، ابعاد مختلف این وابستگیها و اقدامات شاه برای اعمال این سیاست را بررسی خواهد کرد.
https://www.hfrjournal.ir/article_138538_83baa83f4c7c40238cdf2a0f5647bfb3.pdf
2020-12-21
79
102
پهلوی دوم
سیاست خارجی
واکاوی دکترین
مجتبی
سلطانی احمدی
soltanim87@gmail.com
1
استادیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه پیام نور، مرکز تهران جنوب
LEAD_AUTHOR
مصطفی
گوهری فخرآباد
gohari-fa@um.ac.ir
2
استاد دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
AUTHOR
محمدحسن
پورقنبر
mpourghanbar8@gmail.com
3
دانشآموخته دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
همگرایی سیاسی ایران و پاکستان در دوره پهلوی دوم
جمهوری اسلامی پاکستان پس از استقلال هند از بریتانیا، در سال 1326 ش./ 1947م. از هندوستان رسماً جدا شد. هند از تجزیه قلمرو خود به شدت ناراضی بود، لذا دشمنی و رقابت دو کشور هند و پاکستان از آغاز شروع شد و همواره تدوام یافته است. پاکستان در آغاز از دو پاره ارضی شرقی و غربی تشکیل بافته بود، اما با فشار هند، بخش شرقی با عنوان بنگلادش در 1351 ش./ 1972 م. به عنوان کشوری ثالث مستقل گردید. همچنین پاکستان، علاوه بر هند از ناحیه افغانستان درگیریهای مرزی و با اتحاد شوروی نیز مناقشات ایدئولوژیک داشته است.ایران، نخستین دولتی بود که استقلال پاکستان را مورد شناسایی قرار داد و پهلوی دوم جزو اولین کسانی بود که پس از استقلال آن کشور، در سال 1328 ش. از پاکستان دیدن کرد. به نظر میرسد خطری که ایران از ناحیه شوروی و دولتهای رادیکال عرب حس میکرد، سبب درک مشترک دو کشور ایران و پاکستان نسبت به تهدیدهای منطقه میگردید. دیپلماسی صلح که از جانب دو کشور ( بهویژه ایران) دنبال میشد، به همراه درک مشترک در حوزه دیپلماسی منطقهای از جمله علل شکلگیری روابط و مؤلفههای فرامنطقهای نیز در زمره علل محرک گسترش مناسبات دو کشور بوده است. دست آخر آنکه، گسترش مناسبات سیاسی دو کشور، آنها را در شمار متحدین بزرگ منطقهای قرار داده بود. بنابراین، روابط ایران و پاکستان در سالهای 1357- 1326 ش. از یکسری پدیدههای مستقل تأثیر میپذیرفت که فهم آنها، پاسخ چرایی همگرایی سیاسی دو کشور ایران و پاکستان در آن سالها خواهد بود. مقاله حاضر، این پدیدهها که طیفی از مؤلفههای تأثیرگذار فراملی بر تحکیم مناسبات سیاسی دو کشور را شامل میشد و نیز میزان تأثیر آنها بر روابط سیاسی ایران و پاکستان را به عنوان یک مبین تاریخی شناسایی و مورد بررسی قرار داده است.
https://www.hfrjournal.ir/article_138540_e40e0f6db373982ae92c824a6fa4fffe.pdf
2020-12-21
103
124
ایران
پاکستان
پهلوی دوم
همگرایی سیاسی
بهنام
شیخی
b.sheikhi@ut.ac.ir
1
دانشآموخته کارشناسیارشد تاریخ از دانشگاه تهران و پژوهشگر اسناد تاریخی در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مناسبات تجاری ایران و شمال قفقاز در دوره صفویان
پیشینه ارتباطات تجاری ایران با شمال قفقاز را تا دوره باستان میتوان ردیابی کرد. این مناسبات در دوره میانه، تحت تأثیر یورشهای مکرر اقوام غز و مغول به جنوب قفقاز و پیامدهای آن، از جمله جابهجاییهای جمعیتی دچار وقفه شد. ظهور صفویان که خاستگاه قدرت سیاسی آنها نسبت معینی با قفقاز داشت، نویدبخش دوره جدیدی از مناسبات سیاسی با شمال قفقاز بود. در پژوهشهایی که در این زمینه انجام شده، مناسبات ایران و شمال قفقاز، اغلب از زاویه سیاسی و فرهنگی بررسی شده و مقوله تجارت به رغم اهمیت آن مغفول مانده است. دلیل این غفلت را بیش از هر چیز میتوان در مشکل دسترسی به منابع جستجو کرد. در منابع فارسی که توجهی به روابط ایران و شمال قفقاز داشتهاند، موضوعات نظامی و سیاسی در کانون توجه قرار داشته است. اما در برخی گزارشهای سفرنامهای بر جای مانده از دوره صفویه، اشارههایی نیز به مناسبات تجاری ایران و شمال قفقاز دیده میشود. این منابع سفرنامهای، آثاری است که جهانگردان اروپایی، روس یا ترک باقی گذاشتهاند و از لابهلای این اشارهها میتوان به درک و شناختی از کیفیت تجارت، راههای تجاری و اقلام تجاری رایج دست یافت. در پژوهش حاضر تلاش میشود تا با تمرکز بر مقوله تجارت و کیفیت آن، این جلوه از مناسبات ایران و شمال قفقاز در دوره صفوی بررسی شود. تمرکز اصلی این پژوهش بر شماخی، مرکز ایالت شیروان و بازار آن در دوره متأخر صفوی است که کانون اصلی تجارت جهانی ایران در شمال این کشور بود.
https://www.hfrjournal.ir/article_138541_819b3c51c9eb49abf18f452612d88e61.pdf
2020-12-21
125
144
ایران
قفقاز
صفویان
مناسبات تجاری
جواد
مرشدلو
j.morshedloo@modares.ac.ir
1
استادیار تاریخ دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR