2024-03-29T05:55:50Z
https://www.hfrjournal.ir/?_action=export&rf=summon&issue=10956
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
47
امریکا و اهمیت نظامی ایران در جنگ جهانی دوم
حسین
آبادیان
ایران در موقعیتی حساس از جغرافیای جهانی قرار دارد. این موقعیت همواره موجب رقابت قدرتهای بزرگ برای تسلط براین کشور میشده است. تا اوایل قرن بیستماین رقابت عمدتاً بین روسیه و انگلستان بود، روسیه تلاش داشت نفوذ سیاسی و اقتصادی خود را در ایران تعمیق بخشد و انگلستان کوشش میکرد مانع نزدیکی روسیه به مرزهای هند گردد. در این میان، انگلستان سیاستی در پیش گرفته بود که طبق آنایران باید استقلال نیمبندی داشته باشد تا در پرتو آن بتواند سدی در مقابل هر دولت ثالثی باشد که میخواست به هند - سرزمین رؤیایی اروپاییها- نزدیک شود.
کشف نفت موجب ارتقای جایگاه نظامی ایران در عرصههای جهانی شد، به گونهای که آلمان و امریکا هم برای دستیابی به بازاراین کشور وارد رقابتی فشرده با روس و انگلیس شدند. مقاله حاضر یکی از عرصههایاین رقابت را به نمایش گذاشته است و براساس اسناد آرشیوهای امریکا، انگلیس و وزارت خارجهایران و همچنین با اتکاء به منابع منتشر شده فارسی و انگلیسی، سیمایی نوین ازاین تحرکات را عرضه میدارد، طبقاین اسناد انگیزه اصلی متفقین از هجوم بهایران، نه مسئله آلمان که جغرافیای نظامی کشورمان بود.
ایران
امریکا
نیروی سوم
جغرافیای سیاسی
جغرافیای نظامی
جنگ جهانی دوم.
2011
06
22
1
30
https://www.hfrjournal.ir/article_84500_85b247788b4696e555d201ac53b37b32.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
47
اقدامات خوشتاریای گرجستانی در جنگلهای شمال ایران (1926-1913 م)
حسین
احمدی
آکاکی مددیوویچ خوشتاریا تبعه گرجستان با تأسیس شرکتی به نام خود در ایران، فعالیتهای اقتصادیاش را آغاز کرد. خوشتاریا با حمایت دولت روسیه و میانجیگری مقامات ایران از جمله میرزا محمدولیخان تنکابنی امتیاز بهرهبرداری از جنگلهای شمال ایران را به دست آورد. پس از اخذ این امتیاز تا سال 1336ق. 1918 م . میزان زیادی از درختان جنگلی شمال ایران توسط شرکت خوشتاریا قطع گردید و چوب آن به روسیه صادر شد. با انقلاب روسیه و استقلال کشور گرجستان در سال 1336ق. 1918م . این فعالیتها کمابیش تا سال 1921 م. و حتی پس از آن ادامه یافت. مقاله حاضر قصد دارد که چگونگی فعالیتهای اقتصادی خوشتاریا در اراضی جنگلی شمال ایران را مورد بررسی قرار دهد.
خوشتاریا
گرجستان
ایران
امتیازات
جنگلهای شمال
2011
06
22
31
53
https://www.hfrjournal.ir/article_84506_d4772447ed17aa9a11846ea959eaf599.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
47
بررسی تحلیلی- سندی علل مهاجرت دسته جمعی اهالی بنادر کلات و گرزه از ولایت شیبکوه لنگه به عُمّانات(1316-1315ش)
علی
بحرانی پور
مردم سواحل و بنادر شمالیِ خلیج فارس از دیرباز روابط تنگاتنگ و حتی پیوندهای خویشاوندی با سواحل جنوبی آن به ویژه با عُمانات داشتهاند. این امر در روزگار حاکمیت نظام ممالک محروسه در دوره قاجار- گونهای الیگارشی سنتی - برای مردم نوعی آزادی عمل اقتصادی و اجتماعی به بار آورده بود که با تاسیس سلسله تمرکزگرا و متجدد پهلوی محدود شد. تمرکزگرائی و مدرنیته ناقصی که به سواحل خلیج فارس از جمله بنادر کلات و گرزه در سواحل منطقۀ شیبکوه آمده بود، عارضههایی به بار آورد که موجب مهاجرت مردم آن دو بندر به عمانات شد. (1316-1315ش) نوشته حاضر بر آن است که علت این مهاجرت را با تکیه بر اسناد آن دوره بررسی کند.
نویسنده به دنبال اثبات این فرضیه است که جایگزینی حکام اعزامی غیربومی از سوی پایتخت به جای ضابطان پرسابقۀ محلی (نماد الیگارشی سنتی)، سلطۀ نیروهای غیر بومی بر منابع درآمد منطقه، ناکارآمدی نظام اداری، مالی و لشکری جدید اعم از گمرک، بانک و امنیه در حل مسائل محلی و نیز وجود پیوندهای خویشاوندی و فرهنگی میان بومیان و عمانیان انگیزههای موجهی را برای مهاجرت مردم آن نواحی فراهم آورد.
پهلوی اول
خلیج فارس
کلات
گرزه
شیبکوه
بندر لنگه
عمانات
مهاجرت
2011
06
22
55
75
https://www.hfrjournal.ir/article_84916_b36899cdaa69ef756efc0cbe4098c634.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
47
معرفی و بررسی عملکرد مستشاران خارجی در ایران (از آغاز ورود تا سلطنت محمد شاه قاجار)
ابتهاج
سلیمی
هدف مقاله حاضر، بررسی عملکرد مستشاران خارجی در زمینههای گوناگون سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی و پیامدهای حضور آنها از بدو ورود به ایران تا اواخر سلطنت محمد شاه قاجار است. در این میان، از تعدادی مستشاران برجسته دورههای تاریخی صفویه تا قاجار یاد شده و فعالیتها و اقدامات آنها بیان گردیده است. استخدام مستشاران در حوزههای مختلف از دوره صفویه و پس از آن صورت پذیرفت و این روند در زمان قاجار به اوج خود رسید. تمایلات نوگرایانه درایران، تحت تأثیر پیشرفت علوم و فنون در غرب و آشکار شدن عقب ماندگی های این کشور بود که سرانجام موجب آن گردید دولتمردان ایرانی در صدد استخدام کارشناسانی از کشورهای پیشرفته برآیند و از آنها به عنوان مستشار برای اجرای اصلاحات و نوگرایی در ایران دعوت به عمل آورند.
مستشاران خارجی
ایران
صفویه
افشاریه
قاجاریه
2011
06
22
77
96
https://www.hfrjournal.ir/article_84917_b8f3028d8b7b573e625b0b12949e2018.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
47
بررسی مناسبات شاهرخ تیموری با ممالیک (بر مبنای تلاش برای تعویض پوشش کعبه)
جواد
عباسی
مهناز
موسوی مقدم
کعبه و مسائل مرتبط با آن از آغاز پیدایش تاکنون، همواره از اهمیت و حرمت ویژهای برخوردار بودهاست. با ظهور اسلام و تعیین کعبه بهعنوان قبله مسلمانان، این اهمیت و حرمت ابعاد رسمیتر و ماندگارتری به خود گرفت. جدا از نقش اعتقادی، کعبه و حجاز تبدیل به عرصهای برای حضور و رقابت سیاسی، عقیدتی و حتی اقتصادی حاکمان مسلمان نیز گردید. این حضور و رقابت با برخی اقدامات نمادین همچون فرستادن کاروانهای حج و تعویض پوشش خانه کعبه نمایان میشد. تا پیش از انقراض خلافت عباسی نظارت عالیه بر اداره حرمین به طور معمول در اختیار دستگاه خلافت بود و سایر حاکمان در تعامل با خلفا امکان حضور در این صحنه را مییافتند؛ اما برافتادن خلافت عباسی بغداد و انتقال بازمانده آن به مصر، تشکیل حکومت مقتدر ممالیک در مصر و حاکمیت مغولان بر شرق اسلامی، فضای سیاسی- مذهبی تازهای را در جهان اسلام بهوجود آورد که بر چگونگی اداره حجاز و امور کعبه نیز تأثیر گذاشت. اگرچه ایلخانان ایران پس از رسمیت دادن به اسلام در دهه پایانی عمر خود برای حضور و نفوذ در حجاز کوشیدند، اما با برافتادن حکومت آنان و تجزیه سیاسی در ایران، ادامه آن در عمل به دوره تیموری موکول شد. در دوره تیموری این شاهرخ بود که با تکیه بر میراث سیاسی- نظامی پدر و بر اساس رویه دینمدارانه خود کوشید از طریق مشارکت در تعویض پوشش کعبه بر اعتبار حکومت تیموری بیفزاید. براین اساس مسأله اصلی این مقاله، بررسی اهداف شاهرخ از این کار و روند اقدامات وی در این زمینه، واکنش ممالیک به او و علل آن و نیز ارزیابی نتیجه این اقدامات است که با بررسی تطبیقی گزارشهای منابع تیموری و مملوکان انجام شدهاست.
شاهرخ تیموری
پوشش کعبه
ممالیک
مشروعیت سیاسی
مناسبات خارجی منافع اقتصادی
2011
06
22
97
119
https://www.hfrjournal.ir/article_84919_63caab06a241274215bdafe393fc48a9.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
47
ملت تاتار: از اردوی زرین تا ولگا - اورال
بهرام
نوازنی
مرتضی
نوازنی
یکی از ویژگیهای آسیای مرکزی، وجود اقوام گوناگونی است که در طول تاریخ تأثیرهای متقابل فراوانی بر یکدیگر گذاشتهاند. این اقوام گاهی به موجب تفاوتها و اختلافات قومی، رو به درگیری آورده و برای دستیابی به قدرت سیاسی، نه تنها حیات سیاسی صحرانشینی سرزمین خویش، که تمدنهای شهری کشورهای همسایه را نیز به تجزیه و سقوط کشاندهاند.
از این میان، تاتارها بازماندگانی از قبایل ترک به ویژه قبچاقهایی بودند که بخش اعظمی از ارتش مغول را تشکیل میدادند و در اوایل سده سیزدهم با لشکرکشی و سلطه بر سراسر آسیای مرکزی، امپراطوری خود را از شرق تا غرب عالم گسترانده و علاوه بر ایران و چین، روسیه را نیز به تصرف درآورده و از آنجا اروپا را دستخوش هجوم ساخته بودند.
روسیة کنونی مرکز بخش غربی امپراتوری مغول بود که به «اردوی زرّین» شهرت داشت. پس از افول امپراطوری مغول و حتی سقوط خان نشین قازان و تسلیم آن به روسها، تاتارها گرفتار سرخوردگی شدید و متحمل فراز و نشیب های بسیاری شدند. اما هیچ گاه از تلاش برای حفظ بستگیها و عناصر هویتی خود دست برنداشتند و برای بازگشت به عظمت گذشته و بازیابی هویت ملی ولگا-اورال و ایجاد همبستگی با تاتارهای مقیم سیبری و اروپای شرقی نیز اهتمام فراوانی به کار بستند. سئوال اصلی مقاله حاضر این است که اگر تاتارها دارای خصوصیات یک ملت باشند، آیا قلمرو جغرافیایی آنها از اردوی زرین است و چگونه به سرزمین بزرگتری به نام ولگا-اورال می اندیشند. در این مقاله، ضمن ریشهیابی تاتار و پیشینه تاریخی تاتارها و همچنین روابط آنان با همسایگان خود از جمله ایلخانان ایرانی به این سئوال پاسخ داده شده است که این پیشینه و ساختار جمعیتی و پراکندگی قومی تاتارها در روسیه و خارج از آن، چه نقشی را در آینده سیاست منطقه برعهده داشته است.
تاتار
امپراطوری مغول
ولگا
اورال
اردوی زرین
هویت ملی
هویت قومی
2011
06
22
121
141
https://www.hfrjournal.ir/article_84936_82da6bca11df54ea2979738a7e6fba81.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
47
نمایندگی تجاری سفارتخانههای خارجی در دوره قاجاریه
شهرام
یوسفی فر
تاجرباشی لقب و منصبی بود که تا دوره قاجاریه به برخی از بازرگانان بلندپایه ایرانی و مسلمان داده میشد و به عنوان نمایندگان حکومتی، روابط بازرگانی داخلی و خارجی را ساماندهی میکردند. با آغاز سده 13 هجری/19میلادی که دگرگونیهای نظام سیاسی و اقتصادی بینالمللی، ایران دوره قاجاریه را بیش از پیش تحت تاثیر قرار داد، موقعیت و جایگاه ایران در جامعه جهانی تغییر کرد و این امر، بخشهای مختلف جامعه از جمله بازرگانان ایران را در قبال نظام جهانی بازتعریف نمود. در این میان، لقب تاجرباشی که در ادوار پیشین کارکردهای مشخصی داشت، برای آن دسته از تجاری به کار برده شد که سمت نمایندگی اقتصادی و حقوقی دولتها و سفارتخانههای خارجی در کشور را بر عهده داشتند. مقاله حاضر، چرایی و چگونگی روند انتخاب تاجرباشی توسط دولتهای خارجی در ایران و نیز نقش و عملکرد متصدی این سمت در دوره قاجار را مورد بررسی قرار میدهد.
تاجر باشی
نمایندگی تجاری
تجارت خارجی
قاجاریه
سفارتخانههایخارجی
2011
06
22
143
167
https://www.hfrjournal.ir/article_84940_a52a8f9caef4a1f765f4246b19fe971c.pdf