2024-03-29T01:16:13Z
https://www.hfrjournal.ir/?_action=export&rf=summon&issue=11025
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
46
تأثیر رویداد سوم شهریور 1320 بر حیات اجتماعی و مدنی شهر جلفا
سجاد
حسینی
جعفر
آقازاده
حادثۀ سوم شهریور 1320 و حملۀ متفقین به خاک ایران، از جمله بزرگترین و مهمترین حوادث تاریخ معاصر این سرزمین به شمار میرود. این نیروها بخشی از تهاجمات خود به ایران را از سرحد جلفا آغاز کردند و از آن پس کل منطقۀ مهم و استراتژیک آذربایجان را تحت استیلای خود درآوردند. این ناحیه از ایران را نیروهای شوروی اشغال کردند و مردم منطقه با تهاجمی دیگر از سلسله حملات همسایۀ شمالی خود مواجه شدند. با ورود سربازان شوروی به جلفا و ترس و وحشت حاصل از آن، این شهر تقریباً خالی از جمعیت شد و فعالیتهای اقتصادی و اداری در آن به حالت تعطیل درآمد و ناامنی و غارت در منطقه گسترش یافت. در این مقاله با تکیه بر اسناد و منابع تاریخی، شکل و نحوۀ ورود نیروهای شوروی از مرز جلفا و تأثیرات آن بر حیات مدنی و وضعیت اجتماعی و اقتصادی این منطقه بررسی و تحلیل شده است.
سوم شهریور 1320ش
جلفا
متفقین
شوروی
حیات اجتماعی و مدنی
2011
03
21
1
26
https://www.hfrjournal.ir/article_84946_3b3ddb76f74b9fc0a94d05b295ff6e6a.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
46
عوامل مؤثر در فقدان توسعه راههای تجاری فارس از آغاز جنگ جهانی اول تا پایان جنگ جهانیدوم )1293-1324 ش/ 1914- 1945م)
مرتضی
دهقان نژاد
ظریفه
کاظمی
دو جنگ جهانی، که طی سالهای1293-1324ش/1914-1945م رخ داد، عواقب وخیم و مخربی را هم بر کشورهای محور و هم بر کشورهای دور از صحنۀ جنگ مانند ایران، بر جای گذاشت. در زمان احمدشاه حکومت مرکزیایران در برقراری ثبات و امنیت در کشور ضعیف و ناتوان بود؛ بهویژه در مناطق جنوبیو فارس به علت دوری از مرکز و حضور نیروهای بیگانه و راهزنی و خودسری ایلات که این مسئله شدت و وضوح بیشتری داشت. با روی کار آمدن رضاشاه و اقداماتی که از سوی حکومت جدید صورت گرفت، وضعیت امنیتی کشور و فارس بهبودی نسبی یافت، هرچند که نارضایتیهایی وجود داشت. این پژوهش برآن است تا به بررسی عواملی بپردازد که منجر به عدم ثبات و اقتدار سیاسی ایالت فارس میشد که به تجارت آن نیز آسیب میرساند.
ایالت فارس
ایلات
راهزنی
جنگ جهانی اول
جنگ جهانی دوم
2011
03
21
27
52
https://www.hfrjournal.ir/article_84953_10d0b90fde3181cda6fb13449a595492.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
46
روابط ایلخانان با خوانین دشت قبچاق
ابوالفضل
رضوی
مبهم بودن وضعیت ایران در تقسیم امپراتوری چنگیزی و پیدایش اولوسهای چهارگانۀ مغولی، ادعاها و رقابتهایی را بر سر تسلط بر این منطقه در پی داشت که مهمترین نمودهای آن در مناسبات میان فرمانروایان اولوس جوجی با دربار مرکزی مغول (دستگاه قاآنی) و سپس میان آنها و حاکمان ایلخانی مشاهده میشد. فرمانروایان اردوی زرین با استناد به فرمانی از چنگیزخان مبنی بر محق بودن خویش در استیلا بر ایران و یا دستکم بخشهایی از آن، سعی در تحقق ادعاهای خود میکردند و دربار قاآنی نیز نظر به فتح ایران توسط سپاهیان مشترک امپراتوری و منافعی که در این جهت داشت، سعی در حفظ حاکمیت خویش و مقابله با ادعاهای اولوس جوجی میکرد. رقابت میان اولوس جوجی و دربار مرکزی مغول بر سر ایران تا پیش از شکلگیری حکومت ایلخانی حالتی آرام داشت و در پرتو کارکردهای سیاسی انجام میگرفت، اما با شکلگیری حکومت ایلخانان بنا بر ملاحظاتی چند این رقابت ها تشدید شد و جنبۀ نظامی و اقتصادی و عقیدتی به خود گرفت. در این مقاله مناسبات حکومت ایلخانی با خوانین دشت قبچاق با در نظر داشتن پیشینۀ روابط حاکمان این منطقه و دربار مرکزی مغول با محوریت ادعای حاکمیت در ایران بررسی می شود.
اولوس جوجی
دشت قبچاق
قاآن
ایران
ایلخانان
2011
03
21
53
79
https://www.hfrjournal.ir/article_84956_abe39044fc5805d6e3b71f625aafdac5.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
46
واکاوی مهاجرت آلعتوب به خلیج فارس و تسلط بر بحرین (1129-1196ق/1716-1783م)
مرتضی
دهقان نژاد
مرتضی
دهقان نژاد
با مرگ کریمخان زند به سال 1193ق/1779م، فتنه و آشوب سراسر ایران را فرا گرفت. بنابراین از تسلط و اقتدار ایران بر خلیج فارس و سواحل آن کاسته شد. از سوی دیگر، آلعتوب، از قبایل ساکن در جنوب شرقی عربستان، به عللی که در این پژوهش بدان پرداختهایم، از فرصت استفاده کرد و در کرانههای غربی خلیج فارس (کویت کنونی) ساکن شد و توانست در پایان دورۀ زندیه بر بحرین تسلط یابد. دولت انگلیس به اهمیت سوقالجیشی منطقۀ خلیج فارس، به منزله معبر نفوذی به سرزمین آکنده از ثروت هندوستان، پی برده بود و با حمایت همه جانبه از شیوخ کرانهها تلاش میکرد نفوذ خود را هرچه بیشتر سازد. اندکی پس از مهاجرت این طوایف به کرانههای خلیج فارس، تیرهای از آنان، معروف به «آلخلیفه»، چشم طمع به بحرین دوخت و توانست پس از سالها کشمکش و درگیری با ساکنان بومی و حکام محلی خلیج فارس، از جمله طوایف آل مذکور و آلصباح، تسلط خود را در آن منطقه تثبیت کند. بحرین طی تاریخ چندین هزارسالۀ خود، با فراز و فرودهایی بسیار، جزئی از خاک ایران بهشمار میرفت؛ اما از هنگامی که اعراب مهاجر این منطقه را تحت نفوذ خود در آوردند، عامل تغییرات اساسی در نظام سیاسی آن شدند و این روند را تا جدایی نهایی از سرزمین ایران در 1349ش/ 1971مپیش گرفتند. این مقاله بر آن است تا به سه پرسش مهم زیر پاسخ دهد:
1. چه عواملی در مهاجرت اعراب به کرانههای خلیج فارس نقش اساسی را داشته است؟ 2. چگونه شرایط حاکم بر ایران به همراه عوامل دیگر، زمینه را برای تسلط هر چه بیشتر خاندان آل خلیفه فراهم کرد؟3. واکنش دربار ایران در قبال استقرار آنان در منطقه چگونه ارزیابی میشود؟
آل خلیفه
آل عتوب
بحرین
خلیج فارس
مهاجرت
نجد
2011
03
21
81
106
https://www.hfrjournal.ir/article_84960_9050c5424efa4aae54a01e16ea1bd278.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
46
چگونگی مهاجرت ارامنه و کارکرد آنان دربازرگانی خارجی ایران دورۀ صفویه
ابوطالب
سلطانیان
موضوع این مقاله بررسی نقش ارامنه در بازرگانی خارجی ایران در دورۀ شاهعباس یکم (996-1038ق) و جانشینان وی است. پس از مهاجرت ارامنه از مناطق مرزی به داخل فلات ایران، گروههایی از آنان که از جلفای ارس به اصفهان انتقال یافته بودند، توجه شاهعباس را جلب کردند. اینان، پس از انحصاری شدن تجارت ابریشم، در بازرگانی خارجی ایران به خدمت گرفته شدند، بنابراین بررسی علل اتخاذ سیاست انحصار ابریشم توسط شاهعباس و رویکرد وی به ارامنه برای اجرای چنین سیاستی بخشی از این نوشته را تشکیل میدهد. با این همه، نقش و کارکرد ارامنه در بازرگانی خارجی ایران بهویژه در تجارت ابریشم در این دوره حائز اهمیت است. از اینرو، بخش اصلی این مقاله به بررسی کارکرد ارامنه در تجارت خارجی و به ارزیابی موفقیت آنان در این حوزه میپردازد. سرانجام، تأثیرات لغو سیاست انحصار در دورۀ شاه صفی (1038- 1052ق) بر تولید و تجارت ابریشم و وضع ارامنه در روزگار پایانی صفویان تحلیل خواهد شد.
ارامنه
مهاجرت
ابریشم
بازرگانی خارجی
انحصار
2011
03
21
107
128
https://www.hfrjournal.ir/article_84961_1e57e160762cecdc64f102c6980e3744.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
46
رقابت بانک شاهنشاهی ایران با صرافان و بازرگانان ایرانی دردورۀ قاجار
مظفر
شاهدی
تا آغاز فعالیت بانک شاهنشاهی در ایران تقریباً، وظایف این مؤسسۀ جدید را در امور پولی- اعتباری صرافان و تجار داخلی انجام می دادند. ورود بانک شاهنشاهی در عرصۀ اقتصادی - پولی کشور تباین و تضاد مستقیمی با منافع این گروه پر نفوذ در عرصۀ فعالیتهای اقتصادی- مالی داشت. بنابراین برخورد دشمنانه و رقابتآمیز طرفین اجتنابناپذیر شد. بهویژه آنکه مؤسسۀ جدید مذکور به کمتر از تسلط کامل بر سر پلهای اقتصادی- پولی کشور رضایت نمیداد و از سویی گروه بانکداران محلی برای رهایی از تنگناهای گریزناپذیری که بانک شاهنشاهی برای آنها ایجاد کرده بود، در رقابتی که بیشتر به نوعی تنازع بقا شبیه بود درگیر شدند. پیش از این صرافان ایرانی تمام نقل و انتقالات و امور پولی و اعتباری کشور را به انجام میرساندند.
در آستانۀ تشکیل بانک شاهنشاهیِ ایران، زمینههای درونی تأسیس مؤسسات بانکی در ایران مراحل نهایی را سپری میکرد و برخی تجار و صرافان بزرگ هم کوشیدند تا نظر مساعد حاکمیت قاجار را برای تأسیس یک بانک ملی ایرانی جلب کنند، اما این روند با تأسیس بانک شاهنشاهی و رقیبش، بانک استقراضی به شکست انجامید و رقابت خردکنندۀ این بانکها هرگونه مجالی را از جامعۀ اقتصادی - تجاری ایرانی برای تأسیس بانک ایرانی تا سالها بعد به تعویق انداخت.
قاجار
بانک شاهنشاهی ایران
بانک استقراضی
تجارت
بازرگانان
صرافان
ایران
انگلستان
روسیه
روابط خارجی
2011
03
21
149
158
https://www.hfrjournal.ir/article_84965_399d3aae1cba8ee7d74337ba9f090e94.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1390
12
46
جیره بندی مواد غذایی در ایران طی سال های 1321-1324ش
شهرام
یوسفی فر
فریدون
شیرین کام
تغییرات گسترده در دورۀ پهلوی اول و احداث زیرساختهای کشور چون شبکۀ حمل و نقل، ارتباطات، صنعت و تجارت و مؤسسات مالیه، نظامی و امنیتی در دورۀ 16 سالۀ پهلوی اول امکان سیاستگذاری دولت در کشور را تسهیل کرد. وقوع جنگ جهانی دوم (شهریور 1318ش) و اشغال ایران (در سوم شهریور 1320ش) اختلال عمدهای در روابط اقتصادی و اجتماعی کشور ایجاد کرد. افزایش انتشار پول و تورم، بینظمی و شورشهایی را در پی داشت که دولت ناگزیر به سیاست جیرهبندی برای حل بحران روی آورد. سیاست توزیع عمومی و جیرهبندی برخی از کالاها را وزارت دارایی در 1321ش اجرا کرد و نتایج درخور توجهی چون دسترسی به برخی از کالاها و کاهش سوءتغذیه و حمایت از گروههای محروم حاصل شد. اما از طرفی گسترش رشوه و فساد کارکنان و توزیعکنندگان، شکلگیری بازار سیاه، کاهش انگیزۀ تولید و افزایش بوروکراسی را به بار آورد. در این میان اقدامات میلسپو در کاهش کسر بودجه و شکاف درآمدی مخالفتها را با وی تشدید کرد و سرانجام مخالفت دربار و ارتش با برنامههای او همزمان با مخالفت نیروهای ملیگرا با حضور آمریکاییها در سازمانهای دولتی موجب برکناری میلسپو در اواخر زمستان 1323ش شد و یک سال بعد به تغییر قانون مالیات بر درآمد مصوب میلسپو و لغو نظام جیرهبندی انجامید.
جیره بندی
سیاست اقتصادی
آرتور میلسپو
قحطی
متفقین
جنگ جهانی دوم
2011
03
21
159
184
https://www.hfrjournal.ir/article_84967_33e2c7ed1e414f2c3a99bc4ed8251e41.pdf