2024-03-29T11:27:43Z
https://www.hfrjournal.ir/?_action=export&rf=summon&issue=19601
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1400
22
87
اقدامها، تجربهها و میراث سیاست خارجی علیاصغر حکمت شیرازی
روح اله
اسلامی
محمد امین
عظیمی زاده
سیاست خارجی را در خوانشی پذیرفتهشده، مجموعۀ راهبردها و جهتگیریهایی تلقی میکنند که یک کشور در راستای تحقق منافع ملی در محیط خارجی دنبال میکند. از سوی دیگر سیاست خارجی بهمثابۀ عینکی است که یک کشور بر دیدگان خود میزند و با آن به جهان پیشِرو مینگرد. در این چشمانداز، پارهای از هویتها، منافع، ارزشها و تجربههای تاریخی و ملی مشترک، در جهتدادن به سیاست خارجی نقش دارند؛ بهمعنای دیگر، نقطۀ عزیمت سیاست خارجی در محیط داخلی متبلور میشود. سیاست خارجی همچون دیگر سطوح حکمرانی، کارگزارانی میطلبد که امور را رتقوفتق کنند، در جایگاه نمایندۀ کشور خود، علاوه بر ادب حکمرانی، آداب صحبت بدانند و توانی عمیق برای پیوند میان این دو فراهم آورند. از همین رهگذر، ضرورت پرداختن به کارگزاران برجستۀ سیاست خارجی در تاریخ معاصر ایران دوچندان میشود و بر پژوهشگران و علاقهمندان است تا با محوریتقراردادن پژوهشهایی از این دست، زمینۀ عرضۀ آنها را به جامعۀ علمی فراهم آورند. پژوهش حاضر بر آن است تا با تمرکز بر علیاصغر حکمت شیرازی به این پرسش پاسخ دهد که وی در جایگاه کارگزار سیاسی فعال، چه میراثی را در سیاست خارجی بر جای گذاشته است؟ آشنایی عمیق حکمت با زبان و ادبیات فارسی، فرهنگ و هویت ملی، اصالت خانوادگی، تسلط علمی، نویسندهای پرکار و خوشفکر و همچنین زیست اجتماعی او در شیراز، شهر حکمت و ادب از متغیرهای مهم هستند که پژوهش را با پیچیدگیها و جذابیتهایی خاص همراه میکند؛ بهویژه آنکه بهلحاظ پژوهشی در بارۀ وی در قامت کارگزار برجستۀ سیاست خارجی کمتر کار شده است و اهمیت پژوهش حاضر از همین جهت درخور فهم خواهد بود.
علیاصغر حکمت شیرازی
سیاست خارجی
اقدامها
تجربهها
میراث
2021
06
22
3
36
https://www.hfrjournal.ir/article_144587_b20ef4cc9a182b23e47b3e2d64aae43a.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1400
22
87
ارزیابی شرکت هند شرقی بریتانیا از تجارت در خلیج فارس دهة آغازین قرن سیزدهم هجری قمری
صفورا
برومند
در دهة آغازین سدة سیزدهم هجری قمری/ دهة پایانی سدة هجدهم میلادی، حجم درخور توجهی از کالاهای ضروری منطقه و بینالملل در محدودة آبی و خاکی خلیج فارس ارائه و مبادله میشد. از سوی دیگر، هرگونه عاملی که به تزلزل در بازارهای منطقة هیدروپلیتیک خلیج فارس و حتی فراسوی این حوزه منجر میشد، زمینة رکود فعالیت تجاری در این منطقه را فراهم میکرد؛ ازاینرو، پیشبینی وضعیت و درنظرگرفتن راهکارهای مؤثر و کاربردی برای بهرهوری از تجارت در خلیج فارس از ضرورتهایی بود که بازرگانان و شرکتهای تجاری از جمله شرکت هند شرقی بریتانیا همواره مدنظر داشتند. شرکت هند شرقی بریتانیا از سالهای آغازین سدة یازدهم هجری قمری/ هفدهم میلادی از موقعیت تجاری خلیج فارس بهرهمند شده بود و در حفظ آن میکوشید. این پژوهش با تکیه بر سه گزارش جامع از کارگزاران شرکت هند شرقی بریتانیا، ضمن بازخوانی ارزیابی آنها از بازارهای خلیج فارس در دهة آغازین قرن سیزدهم هجری قمری/ دهة پایانی سدة هجدهم میلادی، وضعیت تجاری منطقه و پیامدهای آن را در بازة زمانی ده ساله بررسی و تحلیل میکند. ارائة تفسیر از موقعیت تجاری این منطقة هیدروپلیتیک که به شکلگیری تحرکات سیاسی شرکت هند شرقی بریتانیا در دهة دوم سدة سیزدهم هجری قمری/ آغاز سدة نوزدهم میلادی منجر شد، از دستاوردهای این پژوهش است.
خلیج فارس
شرکت هند شرقی بریتانیا
تجارت
قرن سیزدهم هجری قمری
2021
06
22
37
56
https://www.hfrjournal.ir/article_144586_3faaa5348c1a76ccfa5219bf5fd138a8.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1400
22
87
سیاستهای انگلستان از نگاه اندیشمندان ایران و عثمانی در نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی
غلامعلی
پاشازاده
ایران و عثمانی، در قرن نوزدهم میلادی بهطور همزمان، با برنامههای استعماری دولت انگلیس مواجه بودند که بهدنبال گسترش نفوذ و تحکیم موقعیت خود در مقابل رقیبان استعماری مانند روسیه و فرانسه بود و همین امر موجب شد تا اندیشمندان دو جامعه در مورد مناسبات با دولت انگلیس تأمل کنند و راهکارهایی را در این عرصه به دولتمردان خود ارائه دهند. نحوۀ رویکرد این اندیشمندان به سیاستهای انگلستان مسئلهای است که در پژوهش حاضر با مطالعۀ موردیِ اندیشههای میرزا یوسف خان مستشارالدوله از ایران و نامق کمال از عثمانی بررسی تطبیقی خواهد شد. هر دو نفر آنها در نیمۀ دوم قرن نوزدهم به مناسبات با انگلستان توجه کردند؛ بنابراین، در پژوهش حاضر با مطالعۀ تطبیقی اندیشههای آنان، به این پرسش پاسخ داده میشود که دو اندیشمند مورد بحث در مورد مناسبات با دولت انگلستان چه ویژگیهای مشترکی به لحاظ فکری دارند؟ حاصل پژوهش نشان میدهد که مشکلات همسان دو جامعه در عرصۀ بینالمللی بهرغم اختلافهای دو دولت، اندیشمندان آنها را به دیدگاههایی مشترک در مورد انگلستان سوق داده بود.
ایران
عثمانی
سیاستهای انگلستان
اندیشمندان
قرن نوزدهم
2021
06
22
57
68
https://www.hfrjournal.ir/article_144588_7b649ff4cfe492f424586e88f57f872c.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1400
22
87
روابط سیاسی نادر شاه افشار با خانات خیوه
محمدعلی
پرغو
غفار
عبداللهی متنق
اکبر
کاظم زاده
رسمیتیافتن مذهب تشیع توسط صفویان در ایران بهعنوان مسئلهای چالشبرانگیز برای دولتهای هممرز با ایران از جمله خانات محلیِ تحت حاکمیت ازبکها در منطقۀ آسیای مرکزی، بازتاب داشت. نمودهای عینی مواضع و سیاست خانات خیوه و خوارزم در قبال صفویان از آغاز تا اضمحلال، موازی با خوانشهای خودمختاری در ابتدای تأسیس، تحت سلطهبودن در دورۀ شاه عباس بزرگ و استقلال از ایران در دورۀ فروپاشی انعکاس یافتند. در راستای این مسئله، سیاستهای تحریکآمیز و توسعهطلبانۀ خانات منطقۀ خوارزم، همزمان با اواخر دورۀ حکومت صفویان، حاکمیت ایران آن دوره را برای مدتی با چالش جدّی مواجه ساخت. رهیافتی در باب مسئلۀ مذکور که شروع آن توسط افغانها و تداوم آن با پشتیبانی و حمایت خوانین وقت آسیای مرکزی در خیوه تحت حاکمیت شیرغازی خان و بعد ایلبارس خان تدارک و پشتیبانی میشدند و نیز رهیافتی در باب مسئلۀ همعرض با آن، هنگام لشکرکشی نادر شاه به هند و همانا ورود شورشیانی از منطقۀ خوارزم به هدایت و تحریک ایلبارس، خان وقت خیوه به منطقۀ خراسان درخور توصیف هستند؛ تحولاتی که در نوع خود از جمله علتهای توجه و لشکرکشی نادر به منطقۀ خوارزم بودند. پژوهش حاضر بر اساس این مسئله شکل گرفته است که روابط سیاسی نادر شاه با خانات خیوه به چه شکل بود و به چه نتایجی منتهی گردید؟
افشاریه
نادر شاه
خانات خیوه
روابط سیاسی
2021
06
22
69
84
https://www.hfrjournal.ir/article_144589_cfa13ea6f7effde59e71013aaf6abf2d.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1400
22
87
نقش نظامیان در سیاست خارجی شاه اسماعیل اول صفوی
جهانبخش
ثواقب
علی
خورسندی
نقش تاریخی نظامیان در بهقدرترساندن خاندانهای حکومتگر و همچنین ثباتبخشی به نظامهای سیاسی در برابر تهدیدهای درونی و بیرونی، اهمیت و جایگاه آنان را بهعنوان یکی از بازیگران اصلی ساختار سیاسی حکومتها مشخص میکند. از سویی، حضور نظامیان در عرصۀ روابط خارجی حکومتها، بر اهمیت آنان در نظامهای سیاسی افزوده است. در نظام حکومتی شیعی صفویه، نظامیان چه در مرحلۀ تأسیس، تثبیت و تداوم نظام سیاسی و چه در عرصۀ سیاست خارجی، حضوری مؤثر داشتند و از کنشگران اصلی به شمار میآمدند. هدف این پژوهش، بررسیِ نقش نظامیان در سیاست خارجی ایران عصر صفویه در دورۀ تأسیس، یعنی زمامداری شاه اسماعیل اول بهروش توصیفی- تحلیلی بر اساس دادههای منابع کتابخانهای است. یافتههای پژوهش نشان میدهند که بهدلیل نقش مؤثر نظامیان قزلباش در پایهگذاری حکومت صفویه و فقدان تفکیک دقیق وظایف منصبهای حکومتی در دهههای آغازین این دولت، نظامیان در سیاست خارجی شاه اسماعیل اول، چه در قالب تکاپوهای نظامیگری، جنگ با همسایهها و دفاع از مرزها و حاکمیت صفویه و چه در قالب اقدامهای تبلیغی برونمرزی در تهییج مریدان و هواخواهان صفویه و نشر اندیشۀ شیعی، همواره یکی از ارکان اصلی بودند و در تثبیت قدرت شاه اسماعیل و موجودیت نظام سیاسی صفویه، نقشی مهم ایفا کردند.
صفویه
شاه اسماعیل اول
نظامیان
سیاست خارجی
2021
06
22
85
108
https://www.hfrjournal.ir/article_145014_189cb5d2ccd7a07ce6de3de8423ac000.pdf
فصلنامه تاریخ روابط خارجی
1735-2010
1735-2010
1400
22
87
نقش حاکمان محلی در برهم زدن امنیت ایالات سرحدی خراسان و استرآباد از قرارداد آخال تا پایان دولت تزاری
مجید
نصرآبادی
مرتضی
نورائی
این پژوهش نقش حاکمان محلی را در برهمزدن امنیت ایالات سرحدی خراسان و استرآباد از انعقاد قرارداد آخال تا پایان دولت ترازی بررسی میکند. پرسشهای اصلی پژوهش حاضر عبارتند از: 1. حاکمان محلی چگونه باعث برهمزدن امنیت مناطق تحت کنترل خود و سرزمینهای اطراف میشدند؟ 2. دلایل تلاش حاکمان محلی برای برهمزدن امنیت این مناطق چه بود؟ این پژوهش دو فرضیه دارد: حاکمان با تحریک ترکمنها به آشوب و ایجاد ناامنی، باعث برهمزدن امنیت مناطق تحت کنترل خود و مناطق اطراف میشدند؛ منافع شخصی حاکمان محلی علت اصلی تلاش آنان برای برهمزدن امنیت این مناطق بود. روش پژوهش در مقاله حاضر، توصیفی- تحلیلی و بر مبنای منابع اسنادی آرشیوی و چاپشده، سفرنامهها، خاطرات و آثار پژوهشی است.
حاکمان محلی
امنیت مرزی
ایالات سرحدی
خراسان
استرآباد
قرارداد آخال
روسیه تزاری
2021
06
22
109
126
https://www.hfrjournal.ir/article_145015_96818c5f0f9b53d689008394617f927e.pdf