نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد حوزه اوراسیا- سفیر سابق ایران در قزاقستان

چکیده

ایرانیان مقیم شوروی همانند بسیاری از اقوام ساکن آن کشور از سرکوب­های سیاسی دوران استالین مصون نماندند و قربانی سیاست­های غیر انسانی و ظالمانه حکومتی شدند که ادعای برابری، عدالت و آزادی خلق­ها را داشت. در این دوره، هزاران ایرانی به اعدام، زندان، تبعید، کوچ اجباری و کار اجباری در اردوگاه­هایی با شرایط طاقت­فرسا محکوم شدند. هزاران نفر از ایرانیان­ ساکن قفقاز در سال­های 1939-1937م. به‌ صورت دسته‌جمعی و به­ شکل خانوادگی به قزاقستان کوچانده شدند و در سال­های بعد نیز شمار زیادی از ایرانی­های مقیم در دیگر نقاط شوروی به این جمهوری تبعید شدند. این افراد که عموماً در مناطق جنوبی قزاقستان اسکان یافتند، ضمن تلاش برای حفظ آداب و سنن ملی خود در تعامل با جامعه میزبان، هویت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جدیدی پیدا کردند. کوچ اجباری و تبعید ایرانی­های مقیم شوروی در راستای سیاست­های پاکسازی جمعیتی مناطق مرزی، سرکوب قومیت­ها و خاموش کردن صدای مخالفین بوده است و دلیل انتخاب قزاقستان برای اسکان آنها، دوری از مرزهای شوروی و جبهه­های جنگ و استفاده از نیروی کار آنها در چارچوب سیاست­های خاص توسعه اقتصادی شوروی بود.
 

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
آصف (رستم­الحکما)، محمدهاشم خان، 1357، رستم­التواریخ، به‌تصحیح: محمد مشیری، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
آقاجری، سیدهاشم، محمدحسن رازنهان و هادی بیاتی، 1393، «پناهندگی سیاسی در دوره صفویه با تکیه بر پناهندگی الامه تکلو به امپراتوری عثمان»، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، سال 21، دوره جدید، شماره 23، پیاپی 113، صص 25-24.
استرآبادی، سیّد حسین بن مرتضی حسینی، 1364، تاریخ سلطانی: از شیخ صفی تا شاه صفی، به کوشش: احسان اشراقی، تهران: علمی.
اصفهانی، محمدمعصوم بن خواجگی، [بی­تا]، خلاصه­السیر (تاریخ روزگار شاه صفی صفوی)، تهران: علمی.
ترکمان، اسکندربیگ، 1334، تاریخ عالم­آرای عباسی، تهران: امیرکبیر.
جنابدی، میرزابیگ، 1378، روضه­الصفویه، به تصحیح: غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
حاجیان­پور، حمید، 1377، «روابط سیاسی و مذهبی ایرانیان و اوزبکان»، کیهان اندیشه، شماره 78، صص 62-42.
خواندامیر، امیرمحمود، 1370، ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه طهماسب، به کوشش: غلامرضا طباطبایی، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
رازنهان، محمدحسن، هادی بیاتی و محمد بیطرفان، 1392، «پناهندگی سیاسی در دوره صفویه با تکیه بر پناهندگی خوانین خوارزم و مرو به دربار شاه عباس اول»، مطالعات تاریخ فرهنگی با پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال 4، شماره 15، صص 39-19.
روملو، حسن­بیگ، 1357، احسن­التواریخ، به کوشش: عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
شاملو، ولی­قلی­خان بن داوودقلی، 1371، قصص­الخاقانی، به تصحیح: سیدحسین سادات ناصری تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شیرازی، عبدی­بیگ، 1369، تکمله­الاخبار، به تصحیح: عبدالحسین نوایی، تهران: نی.
عالم­آرای صفوی، 1350، به کوشش: یدالله شکری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عالم­آرای شاه طهماسب (زندگانی داستانی دومین پادشاه صفوی)، 1370، به کوشش: ایرج افشار، تهران: دنیای کتاب.
عالم­آرای شاه اسماعیل، 1384، با مقدمه و تصحیح و تعلیق: اصغر منتظر صاحب، تهران: علمی و فرهنگی.
منجم، ملّا جلال­الّدین، 1366، تاریخ عباسی یا روزنامه ملّاجلال، به کوشش: سیف­الله وحیدنیا
 تهران: وحید.
معصوم، میرزامحمد، 1351، تاریخ سلاطین صفویه، به سعی و اهتمام: امیرحسین عابدی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مستوفی، محمدمحسن، 1357، زبده­التواریخ، به کوشش: بهروز گودرزی، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
نصیری، محمدابراهیم بن زین­العابدین، 1372، دستور شهریاران، به کوشش: محمد نادر نصیری مقدم، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
وحیدقزوین، محمدطاهر، 1329، عباسنامه (شرح زندگانی 22 ساله شاه عباس ثانی)، به تصحیح و تحشیه: ابراهیم دهگان، اراک: کتابفروشی داوودی اراک (فردوسی سابق).