نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استاد دانشگاه فردوسی مشهد- دانشکده الهیات- گروه تاریخ و تمدن اسلامی
2 دانش اموخته کارشناس ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
مناطق اطراف دریای خزر کموبیش در طول تاریخ مورد استفاده بازرگانانی بود که به دنبال تجارت با ساکنان این منطقه و یا نواحی مجاور بودند. در دوره صفوی نیز تجارت در این مناطق و بهخصوص در ناحیه قفقاز همچنان ادامه داشت و بازرگانان با تشکیل کمپانیهای تجاری و حمایت از سوی صاحبان قدرت در شهرهای تجاری این منطقه به دادوستد میپرداختند. مراکزی مانند دَربند، شَماخی و بَردَعه مرکز مبادلات اکثر بازرگانان داخلی و خارجی بود و این ناحیه بهعنوان شاهراهی برای ارتباط مراکز تجاری جنوب دریای خزر به شمال به شمار میرفت. بااینهمه، برخی موانع سیاسی و طبیعی، روند بازرگانی منطقه قفقاز و اطراف دریای خزر را کند و گاه متوقف میساخت. همجواری ایران با قدرتهایی چون روس و عثمانی و تلاش این قدرتها برای دستیابی به دریای خزر و مناطق جنوبی و غربی آن که نقش مهمی در مناسبات تجاری عصر صفوی داشت، درگیریهای متعددی را میان ایران و آن کشورها به همراه میآورد که این امر رونق تجاری این منطقه و رفتوآمد کاروانهای بازرگانی را با محدودیتهایی مواجه میساخت. علاوهبراین، مشکلات جغرافیایی نیز در کند شدن روند تجارت این ناحیه دخیل بود. در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، نقش و جایگاه دریای خزر و منطقه قفقاز در تجارت عصر صفوی، مبادلات بازرگانی در اطراف این دریا و ناحیه قفقاز و موانع و مشکلات موجود در مسیر بازرگانی این دوره بررسی خواهد شد.
کلیدواژهها