نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• حمیدرضا پاشازانوس ¹
• میلاد جعفری گاوزن ²

¹ استادیار گروه تاریخ و ایرانشناسی، دانشگاه اصفهان

² دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران باستان، دانشگاه اصفهان

چکیده

آب‌های آزاد، شریان‌های تجاری حکومت‌ها برای تأمین نیازهای خود از سایر سرزمین‌های دوردست هستند. جایگاه خلیج فارس در جوار مراکز تمدنی دوران باستان سبب شد تا نظارت بر این آبراهه استراتژیک از جمله اولویت‌های حکومت‌های دوران باستان در غرب آسیا شود. سلوکیان با ایجاد پایگاه‌های دریایی در کرانه‌های شمالی و جزایر خلیج فارس سعی در ایجاد زیرساخت‌های نظامی برای پشتیبانی و کنترل شریان‌های تجاری منطقه خلیج فارس کردند. ساختن بندرگاه‌ها توسط سلوکیان جهت از دور خارج کردن دولت­شهرهایی همانند گِرها، الدور و ملیحیا و نیز محروم کردن امپراطوری بطالسه از تجارت مستقیم با شرق بود. با گذشت زمان و تسلط اشکانیان بر مناطق شمالی خلیج فارس، مسیرهای تجاری منتهی به خلیج فارس تا شرق دور امتداد یافت. در دوره اشکانی حجم تجارت خلیج فارس افزایش پیدا کرد و با اعطای خودمختاری نسبی به مناطق جنوبی فلات ایران و بازسازی بندرگاه‌های پیشین و تخریب بندرگاه‌های جنوبی خلیج فارس، مسیرهای تجارتی در خلیج فارس به کرانه شمالی آن انتقال داده شد. تا پیش از این، به صورت مستقل، جایگاه اقتصادی بندرگاه‌های هلنیستی کرانه شمالی خلیج فارس بررسی نشده است. این پژوهش بر آن است با استفاده از منابع مکتوب و داده‌های باستان‌شناسی به تبیین جایگاه بنادر کرانه شمالی حاشیه خلیج فارس در کنترل تجارت دریایی خلیج فارس از عصر سلوکی تا عصر ساسانی بپردازد.

کلیدواژه‌ها

• خلیج فارس
• سلوکیان
• بندرگاه هلنیستی
• تجارت دریایی