نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی
نویسنده
دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)
چکیده
سیاست شوروی و حزب توده در قبال نهضت ملیشدن نفت، یکی از موضوعات بحثبرانگیز تاریخ روابط خارجی ایران در عصر پهلوی دوم است؛ زیرا این کشور که مدعی حمایت از جنبشهای ضدامپریالیستی بود، نهتنها از دولت مصدق در برابر بلوک غرب یعنی انگلیس و آمریکا حمایت نکرد، بلکه با اعمال سیاستهای تقابلی، زمینه را برای نابودی این نهضت نیز فراهم آورد. هدف از این پژوهش، بررسی سیاستهای شوروی و حزب توده است که مبتنی بر نوعی صبر همراه با حمایتنکردن از نهضت ملیشدن نفت ایران بود و دلایل آن با ارائه شاخصها و ادله تجربی تبیین میشود. نویسنده در این پژوهش بهمنظور تقویت فرضیه خود مبنی بر سیاست غیرحمایتگرایانه شوروی و حزب توده در قبال نهضت ملی از روش توصیفی- تحلیلی بهره گرفته است.
کلیدواژهها
منابع و مآخذ
فارسی:
آبراهامیان، یرواند، 1391، ایران بین دو انقلاب، تهران: نشر نی.
احمدیاختیار، مهدی، ۱۳۹۱، "بررسی امتیاز شیلات شمال"، مجله روزگاران، س 10، ش 6، صص 15-1.
ازغندی، علیرضا، 1387، روابط خارجی ایران: 1357-1320، تهران: قومس.
امین، سیّد حسن، ۱۳۸۴، "احمد قوام: سیاستمدار برتر عصر پهلوی"، مجله حافظ، ش 21، صص 36-28.
بیگدلی، علی، ۱۳۸۲، "فقدان استراتژی و ناکامی دکتر مصدق"، مجله تاریخ روابط خارجی، ش 15، صص 72-21.
پرتویمقدم، عباس، ۱۳۸۴، "نقش و عملکرد متفقین در بحران غله ایران به هنگام جنگ جهانی دوم"، مجله مطالعات تاریخی، ش 10، صص 67-30.
تهرانی، صادق، ۱۳۸۴، "از نهضت ملیشدن نفت تا کودتا"، مجله مطالعات تاریخی، ش 8، صص 47-28.
خلیلیان، محمدجمال، ۱۳۷۲، "تحلیلی بر نهضت ملیشدن نفت ایران"، مجله معرفت، ش 7، صص 66-59.
ذوقی، ایرج، 1368، ایران و قدرتهای بزرگ در جنگ جهانی دوم، تهران: پاژنگ.
رسولیپور، مرتضی، ۱۳۸۶، "گزارش کامل هفتمین نشست بررسی مطبوعات ایران (ملیشدن نفت و ریشهیابی واقعه 28 مرداد با حضور آقایان نصرتالله خازنی و دکتر محمدحسن سالمی"، مجله تاریخ معاصر ایران، ش 43، صص 299-259.
شاهدی، مظفر، ۱۳۷۷، "نفت شمال در عرصه رقابتهای بینالمللی"، مجله تاریخ معاصر ایران، ش 7، صص 84-53.
شیخنوری، محمدامیر و محمد ولیپور، ۱۳۸۵، "ایران، آمریکا و جنگ جهانی دوم"، مجله زمانه، س۵، ش 44، صص 35-27.
ضیاءظریفی، ابوالحسن، ۱۳۸۶، «گفتوگو و خاطرات: سازمان دانشجویان دانشگاه تهران؛ فعالیت صنفی یا سیاسی! با دکتر ابوالحسن ضیاء ظریفی، مصاحبهکننده: مرتضی رسولیپور"، مجله تاریخ معاصر ایران، ش 42، صص 244-205.
طاهراحمدی، محمود، ۱۳۸۲، "مصدق، کارگران و حزب توده"، گنجینه اسناد، ش 49و 50، صص 65-56.
عطارزاده، مجتبی، ۱۳۷۸، "بررسی روابط ایران و شوروی در دوره حاکمیت کمونیسم"، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش 27، صص 196-155.
علیکیا، علی، ۱۳۸۴، "کارنامهی حزب توده"، مجله زمانه، س۴، ش 38، ص 5.
کاتوزیان، همایون، 1372، مصدق و نبرد قدرت در ایران، ترجمه: احمد تدین، تهران: انتشارات خدمات فرهنگی رسا.
کلاکی، نرگس، ۱۳۹۲، "یازده تن طلای ایران"، مجله رشد آموزش تاریخ، ش 50، صص 43-42.
لنزوسکی، جورج، 1353، رقابت روسیه و غرب در ایران، ترجمه: اسماعیل رائین، تهران: نشر جاویدان.
مسعودنیا، حسین، ۱۳۸۷، "نظری بر تأثیر موضوع نفت شمال در افزایش نفوذ آمریکا در ایران (132۶ – 132۰ / ۱۹۴۷ – ۱۹۴۱)"، مجله تاریخ روابط خارجی، ش 37، صص 119-96.
مظفریپور، مریم، سید محمدعلی تقوی و سید حسین اطهری، ۱۳۹۰، "تحلیل گفتمانی تصویر دیگری در مطبوعات حزب توده (31-1329)"، نشریه وسایل ارتباط جمعی، دوره 21، ش 1، صص 86-63.
ملکی، خلیل، 1377، نهضت ملی ایران و عدالت اجتماعی، گزینش و ویرایش: عبدالله برهان، تهران: نشر مرکز.
موحد، محمدعلی، 1387، خواب آشفته نفت (دکتر مصدق و نهضت ملی ایران)، تهران: نشر کارنامه.
میاتا، اسامو، ۱۳۸۷، "خلیل ملکی در دوران ملیشدن نفت در ایران (2)"، ترجمه: محسن مدیرشانهچی، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش247 و 248.
نجاتی، غلامرضا، 1378، مصدق: سالهای مبارزه و مقاومت، ج۱و۲، تهران: انتشارات خدمات فرهنگی رسا.
نگرشی کوتاه بر نهضت ملی ایران: بیانیه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، 1358، تهران: انتشارات سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی.
ورقا، ماشاالله، 1384، فروریزی حکومت مصدق و نقش حزب توده ایران، تهران: انتشارات بازتابنگار.
هوشنگمهدوی، عبدالرضا، 1386، تاریخ روابط خارجی ایران: از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ دوم جهانی، تهران: قومس.
لاتین:
- Toro, Matthew, 2021, The Rise and Fall of Mosaddeq: Political Survival, Ideology and Revolutionary Coalitions, Washington: University of Washington.
Kalinovsky, A. M, 2014, “The Soviet Union and Mosaddeq: A Research Note”, Iranian Studies, Vol. 47, N0. 3, pp. 401-418.
M Zubok Vladislav, Stalin, 2019, “Soviet Intelligence and the Struggle for Iran, 1945–53”, Diplomatic History, Vol. 44, Issue 1.pp. 22-46.