نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی
نویسنده
دانشجو
چکیده
در عصر ایلخانی و پس از آن، همزمان با به‌وجودآمدن سلسلههای محلی، شهر یزد از امنیت نسبی برخوردار بود. سلسلههای محلی اتابکان و آل مظفر در طول دوره ایلخانی، با توجه به دوری یزد از مراکز تحولخیز، نقش مواصلاتی آن و وفور ابریشم و تولیدات نساجی توانستند با گسترش حیات شهری، برقراری امنیت جادهها، ساخت رباطها، کاروانسراها و ایجاد بازار به رشد اقتصادی یزد کمک شایان توجهی کنند. پژوهش حاضر با روش تاریخی، بهشیوه توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطالعات و بررسیهای کتابخانهای میکوشد که نقش و اهمیت یزد در قرون هفتم و هشتم هجری قمری بهعنوان چهارراه اقتصادی مهم و معتبر در مسیر تجارت بینالمللی جاده ابریشم و راهِ ادویه و همچنین علل رونق اقتصادی آن شهر در این دوره را بررسی کند. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که جغرافیای اقتصادی یزد در اتصال تجارت از دریای سیاه به خلیج فارس و از آنجا به بندرهای هند و چین، باعث رشد صادرات، دادوستد و حضور بازرگانان در مسیر جنوبی جاده ابریشم گردید و وجود بازارها و کاروانسراهای متعدد درون و برون‌شهری باعث رونق اقتصادی یزد شده بود.
کلیدواژه‌ها
منابع و مآخذ
فارسی:
آیتی، عبدالحسین، 1317، تاریخ یزد (آتشکده یزدان)، یزد: گلبهار.
ابنبطوطه، 1370، سفرنامه ابنبطوطه، ج1، ترجمه: محمدعلی موحد، تهران: آگاه.
اشپولر، برتولد، 1351، تاریخ مغول در ایران، ترجمه: محسن میرآفتاب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
افخمی، بهروز، 1394، «بررسی جایگاه راه ابریشم در دورههای تاریخی ایران باستان»، مجله مطالعات تاریخی، س14، ش28، ص 36- 17.
افشار، ایرج، 1354، بیاض سفر، تهران: توس.
--------، 1374، یادگارهای یزد، ج2، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی- خانه کتاب یزد.
--------، 1377، یزدنامه، ج1 و 2، تهران: جداگانه.
اقبال، عباس، 1384، تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران: امیرکبیر.
باربارو و دیگران، 1349، سفرنامه‌های ونیزیان در ایران، ترجمه: منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
بارتولد، و.، 1358، تذکره جغرافیای تاریخی ایران، ترجمه: حمزه سردادور، تهران: توس.
بهرا، بهاره و نجمه نادری، 1399، «تبیین تحولات ساختار کالبدی باروی شهر تاریخی یزد از آغاز تا دوره تیموری»، فصلنامه علمی اثر، دوره41، ش 3، ص 278- 258.
بیانی، شیرین، 1389، مغولان و حکومت ایلخانی در ایران، تهران: سمت.
پطروشفسکی، ا. پ. و دیگران، 1366، تاریخ اجتماعی- اقتصادی ایران در دوره مغول، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: اطلاعات.
پویا، سیّد عبدالعظیم، 1368، زندان اسکندر از نگاهی دیگر، یزد: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.
پیگولوسکایا، ن. و. و دیگران، 1363، تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هیجدهم میلادی، ترجمه: کریم کشاورز، تهران: پیام.
تشکری‌بافقی، علیاکبر، 1391، «تصوف خانقاهی در یزد به روزگار ایلخانان و آل مظفر»، پژوهشهای ایرانشناسی، س۲، ش1، ص 81- 59.
جعفری، جعفر بن محمد بن حسن، 1338، تاریخ یزد، بهکوشش: ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
خوافی، شهابالدین عبدالله (حافظ ابرو)، 1378، جغرافیای تاریخی، ج3، مقدمه، تصحیح و تحقیق: صادق سجادی، تهران: آینه میراث.
رضوی، ابوالفضل، 1388، «جایگاه بازاریان در اقتصاد و جامعه عصر ایلخانان»، پژوهشهای تاریخی، ش1، ص 66- 51.
-------------، 1388، «راههای تجاری در عهد ایلخانی»، مجله کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش137، ص35- 22.
-------------، 1389، «تشکیلات پیشهوری در عهد ایلخانان»، تاریخنامه ایران بعد از اسلام، س1، ش1، ص 67- 43.
زندهدل، حسن، محرم نوروزی و زهره سلیمی 1390، راهنمای گردشگری ایران: استان یزد، تهران(جلد 31) کاروان جهانگردان.
ساندرز، ج. ج.، 1363، تاریخ فتوحات مغول، ترجمه: ابوالقاسم حالت، تهران: امیرکبیر.
سرائی، محمدحسین، 1389، «تحولات بازارهای ایرانی- اسلامی (مطالعه موردی بازار یزد)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ش2، ص 39- 25.
سلطانیان، ابوطالب، 1390، «کارکرد ابریشم و نقش بازرگانان ارمنی در اقتصاد و سیاست صفویان (از دوره شاه عباس یکم تا پایان حکومت صفویان)»، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، س44، ش2، ص 101- 79.
سمرقندی، کمالالدین عبدالرزاق، 1353، مطلع سعدین و مجمع بحرین، بهاهتمام: عبدالحسین نوائی تهران: کتابخانه طهوری.
سید رکنالدین محمد، 1345، جامعالخیرات، بهاهتمام: سید محمد غضبان، یزد: اداره کل اوقاف یزد.
سیفی‌هروی، محمد بن یعقوب، 1352، تاریخنامه هرات، بهتصحیح: محمد الزبیر الصدیقی، تهران: کتابفروشی خیام.
شبانکارهای، محمد بن علی بن محمد، 1363، مجمعالانساب، بهتصحیح: میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
شرقی، مسعود، 1379، «تجارت در عهد ایلخانان مغول»، ج۲، مجموعه مقالات اولین سمینار تاریخی هجوم مغول به ایران و پیامدهای آن، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
غلامی، علی و لیدا پناهی، [بیتا]، «راهکارهای احیاء کاروانسراهای تاریخی و تبدیل آنها به اقامتگاههای زنجیرهای گردشگری با برند کاروانسرا، کاروانسراهای جاده ابریشم در کاشان- یزد»، همایش بینالمللی افقهای نوین در مهندسی عمران معماری و شهرسازی و مدیریت فرهنگی شهرها.
فرانک، آیرین و دیوید براونستون، 1387، جاده ابریشم، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: سروش.
فولتس، ریچارد، 1385، دینهای جاده ابریشم (تجارت بَرّی و دادوستد فرهنگی از آغاز تا قرن پانزدهم)، ترجمه: ع. پاشایی، تهران: فراروان.
کاتب، احمد بن حسین بن علی، 1386، تاریخ جدید یزد، بهکوشش: ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
کارپن، پلان، 1363، سفرنامه پلان کارپن (نخستین سفیر واتیکان در دربار مغول در سال 1245 میلادی)، ترجمه: ولیالله شادمان، تهران: یساولی (فرهنگسرا).
کتبی، محمود، 1364، تاریخ آل مظفر، بهاهتمام و تحشیه: عبدالحسین نوائی، تهران: امیرکبیر.
کرمانی، ناصرالدین، 1362، سمط العلی للحضره العلیا، بهتصحیح: عباس اقبال، تهران: اساطیر.
کرمی، ناصر، 1389، راهیاب ایران، چ3، تهران: فرهنگ معاصر.
کریمی، علیرضا و محمد رضائی، 1392، «روابط تجاری ایران و جنوا در دوره ایلخانان»، تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا(س)، س23، ش18، ص 68-51.
گروسه، رنه، 1387، امپراطوری صحرانوردان، ترجمه: عبدالحسین میکده، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
لسترنج، گای، 1364، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه: محمود عرفان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
لمبتن، آن کاترین سواین فورد، 1362، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
------------------------، 1372، تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: نی.
مارکوپولو، 1350، سفرنامه مارکوپولو، با مقدمه جان ماسفیلد، ترجمه: حبیبالله صحیحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مستوفی، حمدالله، 1362، نزههالقلوب، بهاهتمام و تصحیح: گای لسترنج، تهران: دنیای کتاب.
مستوفی بافقی، محمد مفید بن محمود، 1385، جامع مفیدی، ج3 بخش 2، بهکوشش: ایرج افشار تهران: اساطیر.
مظاهری، علی، 1372، جاده ابریشم، ج1، ترجمه: ملکناصر نوبان، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
معلم‌یزدی، معینالدین بن جلالالدین محمد، 1326، مواهب الهی، بهتصحیح: سعید نفیسی، تهران: اقبال.
میرحسینی، محمدحسن، 1372، یزد از ظهور تا سقوط آل مظفر، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران: دانشکده ادبیات.
-------------------، 1384، «نکتهیابی از وقفنامه جامعالخیرات»، فرهنگ، ش4، ص 184- 163.
هال، مری، 1380، امپراتوری مغول، ترجمه: نادر میرسعیدی، تهران: ققنوس.
همدانی، رشیدالدین فضلالله، 1373، جامعالتواریخ، ج 2، بهتصحیح و تحشیه: محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: البرز.
هیلن براند، رابرت، 1387، معماری اسلامی، ترجمه: باقر آیتاللهزاده شیرازی، تهران: روزنه.
لاتین:
Bonine, Michael E., 2009, “Waqf and its Influence on the Built Environment in the Medina of the Islamic Middle Eastern City”, In: Urban Spacein the Middle Ages and the Early Modern Age, edited by: Albrecht Classen, Berlin: Walter de Gruyter.
Ciociltan, Virgil, 2012, The Mongols and the Black Sea Trade in the Thirteenth and Fourteenth Centuries, Translated by: Samuel Willcocks, Leiden: Boston.
Hole. F. & Others, 1969, Prehistory and Human Ecology of the Dehluran plain, An Early Village Sequence from Khuzistan, Iran, Ann Arbor: The University of Michigan Press.
Howorth, Henry H. 1880, History of the Mongols from the 9th to the 19th Century, Part II, The So-Called Tartars of Russia and Central Asia. Division 1, London: Longmans, Green, and Co.
Image Archive Of Yazd Historic City World Heritage Base Documentation Center, 2018, Yazd.
Majidi, Mohammad Reza, 2014, The Role of the Silk Road in the Rapprochement of Cultures, Tehran: Elmi-Farhangi Publishing Company.
Odoric of Pordenone, 1937, “The journal of Friar Odoric [1318-1330]” in: Contemporary of Marco polo (Consisting of the Travel Records to the Eastern Parts of the World" William of Rubruck [1253-1255]; The Journey John of Pian de Carpini [1245-1247]; The journal of Friar Odoric [1318-1330] &' The Oriental Travels of Rabbi Benjamin Tudela [1160-1173]. Edited by: Manuel Komroff, New York: Liveirght Publishing Corp. 212-250.
Prawdin, Michael, 1967, The Mongol Empire its Rise and Legacy, Translated by: Eden and Cedar Paul, London: George Allen and Unwin. Ltd.
Rossabi, Morris, 1993, “The Decline of the Central Asian Caravan Trade” in: The Rise of Merchant Empires Longo-Distance Trade in the Early Modern World, 1350-1750. Edited by: James D. Tracy, Cambridge University Press, 351-370.
Thubron, Colin, 2009, Shadow of the Silk Road, New York: Harper Collins Publishers.
)