نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان

2 گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم اباد، ایران

چکیده

پس از جنگ جهانی دوم، آمریکا به‌عنوان مدافع استقلال و تمامیت ارضی ایران ظاهر شد و از سیاست‌های استعماری شوروی و انگلیس در ایران انتقاد کرد. دولت شوروی نیز به‌واسطه همکاری با انگلیس و آمریکا در طول جنگ، از انزوای سیاسی بیرون آمد و در عرصه سیاست جهانی تبدیل به یک وزنه شد. سردمداران شوروی برای رقابت و مبارزه با توسعه‌طلبی آمریکا در خاورمیانه و ایران، به‌جای استعمار از اصطلاح امپریالیسم استفاده کرده و آمریکا را مصداق آن قلمداد می‌کردند. با تشکیل حزب توده در ایران، مأموریت مقابله با نفوذ آمریکا به آنها واگذار شد. این پژوهش بر آن است تا با شیوه توصیفی- تحلیلی نشان دهد که مطبوعات این حزب از جمله روزنامه شهباز به‌عنوان ارگان جمعیت ملی مبارزه با استعمار، بانگ مردم، بسوی ‌آینده، مصلحت و دیگر روزنامه‌های وابسته، چگونه تبلیغات کمونیستی شوروی علیه امپریالیسم آمریکا را بازتاب می‌دادند. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که حجم درخور ‌توجهی از مطالب مطبوعات حزب توده در دوره موردمطالعه، مبتنی بر نوعی آمریکاستیزی در قالب تقبیح حضور مستشاران آمریکایی، معرفی شوروی به‌عنوان نماد صلح بین‌المللی و تبلیغ رابطه با آن قرار داشت و نیز گزیده محورهای فعالیت مطبوعات حزب توده، تأمین سیاست‌های کمونیستی شوروی در ایران بود.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
فارسی:
آبراهامیان، یرواند، 1377، ایران بین دو انقلاب، ترجمه: احمد گل‌محمدی و ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
بختیار، تیمور، 1336، سیر کمونیسم در ایران، تهران: ]بی‌نا[.
پیرنیا، حسین، 1331، ده سال کوشش در راه حفظ و بسط حقوق ایران در نفت 1321-1330، تهران: چاپخانه دانشگاه.
دانشگاه جرج واشنگتن، 1391، سیاست آمریکا در قبال ایران در طول جنگ سرد، ترجمه: نعمت‌الله عاملی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ذوقی، ایرج، 1368، تاریخ روابط سیاسی ایران و قدرت‌های بزرگ، تهران: پاژنگ.
روحانی، فؤاد، 1352، تاریخ ملی شدن صنعت نفت ایران، تهران: فرانکلین.
شارل موژه، فرانسوا و سورین پاکتو، 1377، تاریخ روابط بین‌الملل، ترجمه: علی بیگدلی و منصور رحمانی، تهران: عطا.
شمیم، علی‌اصغر (مترجم)، ]بی‌تا[، تاریخ شوروی، تهران: فرهنگ انسان.
عظیمی، فخرالدین، 1372، بحران دموکراسی در ایران، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ‌مهدوی و بیژن نوذری، تهران: البرز.
فاتح، مصطفی، 1335، پنجاه سال نفت ایران، تهران: شرکت سهامی چهر.
کاشانی، محمود، 1398، تاریخ مختصر نهضت ملی ایران، تهران: پایدار.
کدی، نیکی و مارک گازیوروسکی، 1386، نه شرقی نه غربی: بررسی روابط ایران با اتحادیه شوروی و ایالات متحده آمریکا، ترجمه: الهه کولایی، ابراهیم متقی و داوود آقایی، تهران: میزان.
کولایی، الهه، 1376، استالینیسم و حزب توده ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
----------، 1379، اتحاد شوروی و انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
لنزوسکی، جرج، 1353، رقابت روسیه و غرب در ایران، ترجمه: حورا یاوری، تهران: جاویدان.
منصوری، جواد، 1389، آمریکا و خاورمیانه، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه.
موحد، محمدعلی، 1357، نفت ما و مسائل حقوقی آن، تهران: خوارزمی.
ولیان، عبدالعظیم، 1345، تضادهای سیاسی آمریکا و شوروی در کشورهای عربی خاورمیانه، تهران: دانشگاه تهران.
هوشنگ‌مهدوی، عبدالرضا و اصغر اندرودی، 1373، سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی 57- 1300، تهران: پیکان.
 
نشریات:
روزنامه‌ ارزش کار، 3/11/1331، ش27، 2؛ 26/11/1331، ش 28، 1.
روزنامه بانگ مردم،  17/1/1332، ش 21، 1؛  15/11/1331، ش 10، 2.
روزنامه بسوی ‌آینده، 27/5/1330، ش245، 1؛ 15/8/1329، ش154، 1؛  28/5/1330، ش 246، 4؛ 14/3/1330، ش286، 4؛ 19/9/1331، ش722، 2؛  18/7/1329، ش134، 1؛ 28/6/1329، ش117، 2؛  15/8/1329، ش146، 3.
روزنامه بشریت، 21/8/ 1331، ش 23، 1.
روزنامه پایگاه آزادی، 2/6/ 1331، ش110، 2؛  26/5/ 1331، ش6، 4.
روزنامه پرچم خاورمیانه،  27/12/ 1330، ش3، 3.
روزنامه جهان‌بین، 29/7/ 1331، ش683، 1.
روزنامه خلق، 11/2/ 1332، ش71، 1.
روزنامه دژ، 6/3/1332، ش1، 2.
روزنامه دنیای صلح،  19/6/133، ش310، 2.
روزنامه رنج و گنج،  17/3/ 1331، ش76، 1؛ 24/8/1331، ش99، 2؛ 22/6/ 1331، ش90، 1؛ 21/4/ 1331، ش، 1؛ 25/1/1332، ش123، 2.
روزنامه رنگین‌کمان،  14/3/1332، ش2، 1؛  27/5/ 1332، ش11، 1.
روزنامه سرود پیروزی، 17/7/ 1331، ش231، 2.
روزنامه سنگر صلح،  8/6/1331، ش301، 6.
روزنامه سیاست ما،  26/4/1331، ش26، 1.
روزنامه شهباز، 7/10/1331، ش105، 1؛ 12/12/ 1331، ش784، 1؛ 16/ 1/ 1331، ش184، 1؛ 7/2/1331، ش201، 1؛20/5/1332، ش573، 1؛ 20/1/1331، ش187، 3؛ 8/5/1331، ش276، 1؛ 25/11/1331، ش434، 1؛ 26/11/1331، ش460، 1؛  17/5/1332، ش575، 1؛  2/10/1331، ش389، 2.
روزنامه ضد استعمار، 28/5/1331، ش634، 1.
روزنامه ظفر، 16/11/1331، ش135، 2.
روزنامه عصر  نو، 20/3/1331، ش579، 1.
روزنامه مصلحت، 3/7/1331، ش49، 4؛ 22/1330، ش115، 1؛ 22/5/ 1331، ش94، 1؛ 20/3/1332، ش135، 1؛ 24/5/ 1329، ش1، 6؛  14/6/1329، ش4، 1؛ 25/7/1330، ش26، 8.
روزنامه ناقوس خطر، 22/1/1331، ش19، 1؛ 11/11/1330، ش10، 3؛ 29/9/1330، ش4، 2؛  2/12/1330، ش13، 1؛ 29/5/ 1331، ش20، 1؛ 25/12/1330، ش16، 1.
روزنامه نامه آذربایجان، 23/11/1330، ش 5، 1.
روزنامه نامه ماندا، 9/11/1330، ش13، 1؛  8/11/1331، ش12، 2.