نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه تاریخ دانشگاه خلیج فارس بوشهر (نویسنده مسئول مقاله)

2 دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه خلیج فارس بوشهر

چکیده

خلیج فارس به عنوان یک شاهراه تجاری مهم است که در طول تاریخ، نقطه اتصال بسیاری از اقوام بود. تأثیر این پدیده جغرافیایی و پیوند آن با مسائل ایران به صورتی است که هر گاه روند تجاری ایران در خلیج فارس از ساختار منطقی برخوردار بوده، جامعه ایران از آن بهره‌مند گشته است و هر گاه این مناسبات دچار گسست شده است، پیامد‌های منفی آن به جامعه ایرانی آسیب زده است. با سقوط صفویه، تجارت در ایران و خلیج فارس دچار رکود گردید و زمینه قدرت‌گیری برخی حکام محلی فراهم شد. ظهور نادر افشار موجب ایجاد وحدت و امنیت در ایران گردید و این مسأله بر تحولات سیاسی و اقتصادی خلیج فارس نیز تأثیرگذار بود. تلاش‌های نادر شاه در ارتباط با قدرت‌های حاضر در خلیج فارس، جهت رونق بخشیدن به اوضاع اقتصادی ایران و همچنین بهره بردن از آنان به منظور ایجاد یک ناوگان دریایی قدرتمند بود که با قتل نادر شاه بسیاری از تلاش‌های او جهت احیای سلطه سیاسی و اقتصادی ایران بر خلیج فارس متوقف شد. این پژوهش، کوششی جهت بررسی و تحلیل مناسبات سیاسی و اقتصادی ایرانِ عصر افشاریه با قدرت‌های خارجی در خلیج فارس است.

کلیدواژه‌ها

فارسی:
آل احمد، جلال، 1376، جزیره خارک درّ یتیم خلیج فارس، تهران: مجید.
استرابادی، میرزا مهدی‌خان، 1377، جهانگشای نادری، به اهتمام: سیّد عبدالله انوار، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
اسدپور حمید و حسین اسکندری، 1394، "کاپیتولاسیون در عهد صفوی"، تاریخنامه خوارزمی، شماره دهم، تهران: دانشگاه خوارزمی.
اسدپور، حمید، 1392، "جنبش ملی بنادر و جزایر خلیج فارس علیه اشغالگران پرتغالی"، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 179، تهران.
____­_____، 1387، تاریخ اقتصادی و سیاسی خلیج فارس در عصر افشاریه و زندیه، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
اقبال آشتیانی، عباس، 1328، مطالعاتی در باب بحرین، جزایر و سواحل خلیج فارس، تهران: مجلس شورای ملی.
العابد، محمد صالح، 1976، دورالقواسم فی الخلیج، بغداد: جامعه بغداد.
امین، عبدالامیر، 1370، منافع بریتانیا در خلیج فارس، ترجمه: علی رجبی یزدی، تهران: امیرکبیر.
بازن، پادری، 1365، نامه‌های طبیب نادرشاه، ترجمه: علی اصغر حریری، تهران: شرق.
جلالی، نادره، 1387، میسیونرهای مذهبی پرتغالی در ایران در عصر صفوی، مجموعه مقالات خلیج فارس، به کوشش: محمد باقر وثوقی، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
1384، جنگنامه کشم و جرون نامه، به تصحیح: محمد باقر وثوقی و عبدالرسول خیراندیش، تهران: میراث مکتوب.
رائین، اسماعیل، 1356، دریانوردی ایرانیان، تهران: جاویدان.
سدیدالسلطنه، محمد علی خان، 1370، تاریخ مسقط، عمان، بحرین و قطر، به تصحیح: احمد اقتداری، تهران: دنیای کتاب.
سلمان، حمید محمد، 2001، الغز و البرتغالی لجنوب العربی و الخلیج فی الفتره ما بین 1507-1525م.، امارات، العین: مرکز زاید للتراث و التاریخ.
سلوت، ب. ج، 1993، عرب الخلیج، ترجمه: عایده فاخوری، ابوظبی.
شعبانی، رضا، 1365، تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه، جلد اول، تهران: نوین.
فلسفی، نصرالله، 1392، زندگانی شاه عباس اول، ج2، تهران: نگاه.
فلور، ویلم، 1368، حکومت نادرشاه، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران: توس.
______، 1371، هلندیان در جزیره خارک، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران: توس.
______، 1370، اختلافات تجاری ایران و هلند، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران: توس.
قائم مقامی، جهانگیر، 1369، اسناد فارسی، عربی و ترکی در آرشیو پرتغال در مورد هرمز و خلیج فارس، مجموعه مقالات خلیج فارس، تهران: وزارت امور خارجه.
کرزن، لرد جرج، 1373، ایران و قضیه ایران، ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: علمی و فرهنگی.
کروسینسکی، 1363، سفرنامه کروسینسکی، ترجمه: عبدالرزاق بیگ دنبلی، به تصحیح: مریم میراحمدی، تهران: توس.
کریستال، جیل، 1378، نفت و سیاست در خلیج فارس، ترجمه: ناهید سلامی و شاپور جورکش، تهران: تاریخ معاصر ایران.
گرمون، استفان رای، 1378، چالش برای ثروت و قدرت در جنوب ایران، ترجمه: حسن زنگنه، قم: همسایه.
لوریمر، ج. ج، 1971، دلیل الخلیج، القسم الثانی، جزء الاول، قطر: مکتبه امیرالدوله قطر.
مرعشی صفوی، میرزا محمدخلیل، 1362، مجمع التواریخ، به تصحیح: عباس اقبال آشتیانی، تهران: سنائی.
مروی، محمد کاظم، 1364، عالم آرای نادری، به کوشش: محمد امین ریاحی، تهران: کتابفروشی زوار.
نظامی، غلامحسین، 1383، نقش بصره و بنادر کرانه‌های شمالی خلیج فارس در روابط ایران و عثمانی، بوشهر: بوشهر.
نوایی، عبدالحسین، 1377، روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دوره صفویه، تهران: سمت.
___________، 1366، ایران و جهان از مغول تا قاجاریه، تهران: هما.
وثوقی، محمدباقر، 1390، تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار، تهران: سمت.
ویلسن، آرنولد، 1366، خلیج فارس، ترجمه: محمد سعیدی، تهران: علمی و فرهنگی.
هدایتی، هادی، 1334، تاریخ زندیه، تهران: دانشگاه تهران.
هنوی، جونس، 1365، زندگانی نادر شاه، ترجمه: اسماعیل دولتشاهی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
 
لاتین:
A chronicle of Carmelites in Persia، 2 vols، 1939، London.