نقش دین و مذهب در روابط ملکشاه سلجوقی با خلافت و سلسله‌های همجوار

میلانی, عبدالحسین; حاجیانی, فاطمه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز

² دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

حاکمیت سلجوقیان بر ایران به عنوان بخشی از جهان اسلام، از سال 431 ق. آغاز شد. مجاورت حکومت آنها با دیگر حاکمیت‌های مسلمان و مسیحی، چگونگی و ساماندهی روابط میان ایشان قابل تأمل است. ملکشاه یکی از بزرگ‌ترین سلاطین سلجوقی در زمامداری خود، امپراتوری سلجوقی را به اوج رساند. نتیجة این پژوهش نشان می‌دهد که مذهب، خطوط کلی روابط را در دورة ملکشاه به عنوان حاکمی اسلامی تعیین می‌کرد. در سیاست تهاجمی ملکشاه در برابر مناطق مسیحی‌نشین با عنوان جهاد و غزا، چگونگی برخورد با حکومت‌های شیعی محلّی و کوشش برای نزدیکی به خلافت عباسی، نشانه‌هایی از حاکمیت نسبی عامل مذهب در روابط خارجی این دوره را نمایان می‌کند. البته این رویکردها، تا حدّی تمایلات مذهبی وی را منعکس می‌کرد و هم تا حد بسیاری خواسته‌های خلافت عباسی را به عنوان رهبری جهان اسلام بازتاب می‌داد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

آق‌سرایی، محمود بن محمد، (1362)، تاریخ سلاجقه یا مسامرة الاخبار و مسایرة الاخیار، به تصحیح: عثمان توران، تهران: اساطیر. ابن اثیر، علی بن محمد (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، جلد بیست و سوم، ترجمه: عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، تهران: موسسه مطبوعات علمی. ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، (1412)، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، به کوشش: محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت: دارالکتب العلمیه. ابن‌خلدون،عبدالرحمان، (1368)، تاریخ ابن خلدون، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. الفخری، ابن طقطقی، (1370)، ترجمه: محمدگلپایگانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. بارتولد، واسیلی ولادیمیر، (1366)، ترکستان نامه، چاپ دوم، ترجمه: کریم کشاورز، تهران: آگاه باسورث،کلیفورد، (1385)، تاریخ ایران کمبریج، جلد پنجم،چاپ ششم، ترجمه: حسن انوشه، تهران: امیرکبیر. بنداری اصفهانی، محمدبن علی بن محمد، (1356)، تاریخ سلسله سلجوقى، به تصحیح: میرهاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات افشار. بیضاوی، ناصرالدین، (1382)، نظام‌التواریخ، به تصحیح: میرهاشم محدث، تهران: انتشارات بنیاد موقوفات افشار. [مؤلف ناشناخته]، (1377)، تاریخ آل سلجوق در آناطولى، به تصحیح: نادره جلالی، تهران: میراث مکتوب. تتوی، قاضی احمد و آصف‌خان قزوینی، (1382)، تاریخ الفی، جلد چهارم، به تصحیح: غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: انتشارات علمی. جوزجانی، منهاج‌الدین سراج ابو عمر عثمان، (1363)، طبقات ناصرى، به تصحیح: عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب. خوارزمی، ابوعبدالله محمدبن احمدبن یوسف، (1389)، مفاتیح العلوم، ترجمه سیّد حسین خدیو، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین، (1380)، تاریخ حبیب السیر، جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: خیام. حسینی، صدرالدین ابولحسن علی بن ناصر بن علی، (1380)، زبدة التواریخ اخبار الامراء و الملوک السلجوقیه، ترجمه: رمضان علی روح الهی و محمد نورالدین، تهران: انتشارات ایل شاهسون بغداد. راوندی، محمدبن علی بن سلیمان، (1364)، راحة الصدور و آیة السرور در تاریخ آل سلجوق، چاپ دوم، به تصحیح: محمد اقبال و مجتبی مینویی، تهران: امیرکبیر. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر، (1351ق.)، تاریخ الخلفا، تحقیق: محی‌الدین عبدالحمید، انتشارات مصر. صفی، امید، (1383)، سیاست و دانش (همسویی معرفت و ایدئولووژی در دوره سلجوقی)، ترجمه: مجتبی فاضلی، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی. شبانکاره‌ای، محمد بن علی بن محمد، (1381)، مجمع الانساب، به تصحیح: میرهاشم محدث، تهران: امیر کبیر. فروزانی، سید ابوالقاسم، (1393)، سلجوقیان از آغاز تا فرجام، تهران: سمت. قادری، حاتم، (1390)، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات سمت. عمیدزنجانی، عباسعلی، (1388)، فقه سیاسی حقوق معاهدات بین المللی و دیپلماسی در اسلام، چاپ ششم، تهران: سمت. مشکور، محمدجواد، (1350)، اخبار سلاجقه روم به انضمام مختصر سلجوقنامه ابن بی‏بی، تهران: کتابفروشی تهران. نیشابوری، خواجه امام ظهیرالدین، (1332)، سلجوقنامه، تهران: انتشارات خاور. همدانی، رشیدالدین فضل‌الله، (1383)، جامع‌التواریخ، جلد یک، به تصحیح: محمد روشن، تهران: میراث مکتوب.

فصلنامه تاریخ روابط خارجی

نقش دین و مذهب در روابط ملکشاه سلجوقی با خلافت و سلسله‌های همجوار

مراجع

دوره 16، شماره 61 - شماره پیاپی 61
دی 1393
صفحه 31-52

نقش دین و مذهب در روابط ملکشاه سلجوقی با خلافت و سلسله‌های همجوار

مراجع

دوره 16، شماره 61 - شماره پیاپی 61دی 1393صفحه 31-52

دوره 16، شماره 61 - شماره پیاپی 61
دی 1393
صفحه 31-52