نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد.

چکیده

افغانستان کشوری است محصور در خشکی و به ویژه در سدۀ اخیر، برای تأمین کالاهای ضروری به واردات کالا از کشورهای مجاور نیاز داشته است. کشور‌های هند، پاکستان، روسیه و ایران به سبب همسایگی با افغانستان، نقش مهمی در تأمین نیازهای این کشور داشته‌اند. در دورۀ پهلوی دوم (1357-1320ش.) روابط کشورهای منطقه تحت تأثیر فضای جنگ سرد بود و پس از پایان جنگ جهانی دوم و بروز مسألۀ پشتونستان و از سویی دوری راه‌های روسیه، افغانستان عملاً امکان استفاده از مسیرهای شمالی و جنوبی را برای ترانزیت کالا از دست داد. در نتیجه ایران مناسب‌ترین گزینه برای صادرات کالا به افغانستان و تأمین نیازهای اقتصادی آن کشور بود. در این پژوهش با تکیه بر اسناد، به این موضوع پرداخته شده است که با وجود قاچاق انواع کالاها در مرز‌های ایران و افغانستان و شباهت کالاهای تولیدی دو کشور، چه نوع کالاهایی در دو کشور رد و بدل می‌شد و چه موافقت‌نامه‌هایی در این زمینه منعقد گردید.

کلیدواژه‌ها

اسناد
 
آرشیو اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه
2-36-12-1320ش.
63 .62 .59 .58-41-8-1323ش.
44 .43 .22 .21 .19 .18 .17 .7 .6-4/170- 8-1325ش.
8 .7 .6 .5-6/266-7-1327ش.
23-21-313-1327ش.
29 .21 .18 .15 -3/221-6-1328ش.
14-7/280-14-1328ش.
3-12-1/26-1332ش.
28 .27 .22 .18 .11 .10 - 6/9 - 43 - 1337ش.
39 .25 .12-7/4-21-1340ش.
36 .13 .5 .4.3-7/9-87-1340ش.
25-7/4-23-1341ش.
12-7/4-35-1342ش.
4-34-232-1342ش.
4-7/9-136-1343ش.
15-17/5-146-1345ش.
23-21 313-1347ش.
35 .25-42-340-1350ش.
121 .117 .94 .86 .85 .63 .49 .45 .36 .33 .22 .18 .4-30-340-1350ش.
3 .2-44-359-1350ش.
145 .90 .89.63 -28 - 375 - 1354ش.
آرشیو کتابخانه و سازمان اسناد ملی ایران، شمارۀ بازیابی 240 - 25683، برگ 57.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شمارۀ بازیابی 240 - 709، برگ 10، 13.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شمارۀ بازیابی 240- 1105، برگ11، 83، 86، 99، 101.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شمارۀ بازیابی، 240 - 15622، برگ 5.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شمارۀ بازیابی 380 - 349، برگ 2، 3،4، 5.
کتاب‌ها
امین، حمیدالله (1350)، نظری بر تجارت خارجی افغانستان [بی‌جا]، پوهنجی ادبیات و علوم بشری.
حکمی، عزیز‌الرحمن، (1359)، روابط اقتصادی ایران و افغانستان با توجه به مسائل سیاسی دو کشور پس از جنگ بین‌الملل دوم، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، پایان نامۀ کارشناسی ارشد.
روابط خارجی ایران در سال 1347 (گزارش سالیانۀ وزارت امور خارجه) (1348)، تهران: چاپ کیهان.
روابط خارجی ایران در سال 1348 (گزارش سالیانۀ وزارت امور خارجه) (1349)، تهران، چاپ کیهان.
روابط خارجی ایران در سال 1349 (گزارش سالیانۀ وزارت امور خارجه) [بی‌تا]، [بی‌جا]، [بی‌نا].
روابط خارجی ایران در سال 1351(گزارش سالیانۀ وزارت امور خارجه) [بی‌تا]، [بی‌جا]، [بی‌نا].
روابط خارجی ایران در سال 1350 (گزارش سالیانۀ وزارت امور خارجه) [بی‌تا]، [بی‌جا]، [بی‌نا].
علی‌آبادی، علیرضا، (1372)، افغانستان، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
ناشناس، «روابط اقتصادی ایران و افغانستان»، مجلۀ اقتصاد، نامۀ اتاق بازرگانی، سال 1339، شمارۀ 99.
ناشناس، «بررسی قرارداد بازرگانی و ترانزیت ایران و افغانستان»، مجلۀ اقتصاد، نامۀ اتاق بازرگانی، سال 1342، شمارۀ 128 و 129.
ناشناس، «مذاکرات اقتصادی ایران و افغانستان»، مجلۀ اقتصاد، نامۀ اتاق بازرگانی، سال 1340، شمارۀ 12.
ناشناس، «موافقت‌نامۀ بازرگانی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پادشاهی افغانستان»، مجلۀ اقتصاد، نامۀ اتاق بازرگانی، سال 1342، ش 135.
ولیان، عبدالعظیم، (1340)، اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی افغانستان، چاپ اول، تهران: انتشارات کتابفروشی زوار.
هالیدی، فرد، [بی‌تا]، انقلاب در افغانستان، ترجمه: ع. اسعد، [بی‌جا]، [بی‌نا].
های‌من، آنتونی، (1377)،افغانستان در زیر سلطۀ شوروی، ترجمه: اسدالله طاهری، تهران: شباویز.
 
Andreas, Wilde )2002), “Continuity and Hiatus: Structural Patterns of Irans"Polisyinhanistan, InternationalesAsien Forum, Vol 40, No 1 – 2, PP 19.