نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

تحدید سرحدات غربی ایران، حدود 400 سال طول کشید و در این موضوع، نشانه‌هایی از ابعاد گسترة مناطق مورد اختلاف و دخالت قدرت‌های بزرگ به ویژه بریتانیا کاملاً پیداست. دخالت روسیه و بریتانیا در تعیین مرزهای غربی ایران از اواسط قرن نوزدهم، به امضای چندین موافقتنامه در باب تعیین مرزها میان ایران و عثمانی منجر شد و مرزهای کنونی ایران و عراق، با اندک تغییرات، بر اساس همین عهدنامه‌ها تحدید شده است. در این مقاله، سیر تحولات تحدید مرزهای ایران با عثمانی و سپس عراق ـ جانشین آن ـ از انعقاد عهدنامة ارزروم (1874م.) تا عهدنامة مرزی و حسن همجواری ایران و عراق (1975م.) با توجه به نقش دو قدرت بزرگ به ویژه بریتانیا بررسی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

فارسی:
آدمیت، فریدون (1348)، امیرکبیر و ایران، تهران: انتشارات خوارزمی.
امین‌الدوله، فرخ خان (1358)، مجموعه اسناد و مدارک فرخ خان امین‌الدوله، به کوشش: کریم اصفهانیان و قدرت الله روشنی، تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
جعفری ولدانی، اصغر (1337)، کانون‌های بحران در خلیج فارس، چاپ دوم، تهران: سازمان انتشارات کیهان.
جلیلی حقیقی، مهدی (1332)، سیاست خارجی عراق از پایان جنگ جهانی اول تا پایان جنگ جهانی دوم، تهران: مؤلف.
دوئرتی، جیمز و فالتز گراف، رابرت (1372)، نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل، جلد 1، تهران : نشر قومس.
رایت، دنیس (1361)، نقش انگلیس در ایران، ترجمه: فرامرز فرامرزی، تهران : فرخی
میرزا صالح، غلامحسین (1365)، اسناد رسمی‌ در روابط سیاسی ایران، انگلیس و روس و عثمانی، جلد 1، تهران: نشر تاریخ ایران.
عزتی، عزت الله (1371)، ژئوپولیتیک، تهران: سمت.
کاظمی‌، باقر، «موضوع شط العرب و مرز ایران و عراق»، مجله آینده 1339، دوره چهارم، شماره 6.
محمود، محمود (1367)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم، جلد 2، تهران: اقبال.
نوایی، عبدالحسین (1364)، ایران و جهان از مغول تا قاجاریه، تهران: نشر هما.
ویلسون، آرنولد (1363)، سفرنامه ویلسون، ترجمه: حسین سعادت نوری، تهران : وحید
 
لاتین:
Andrson, Malcolm (2006) Frontiers Territory and State Formation in the Modern World, Cambridge: Polity Press.
Abdulghani, Jasim (2008) Iraq and Iran The Years of Crisis, Baltimore: The Johns Hopkings University Press.
Boggs.S.W (1940) International Boundaries: A Study of Boundary Function and problems. NewYork: Colombia University Press.
Day, Alen (2001) Border and Territorial Disputes, London: Longman Group.
Drysdale, Alasdair and Blake. G.H. (1985) The Middle East and North of Africa: A Political Geography, Newyork: Oxford University Press.
Ismael, Tareq (1982) Iraq and Iran Roots of Conflict, Cyracuse University Press.
Jones.S.B. (1945) Boudary- Making: A Hand book for Statesmen, Treaty Editors and Boundary Commissioners, Washington D.C.Carnegi Endowment for International Peace.
Loftus. W.K. (1857) Travels and Researches on Chaldaea and Susiana, London.
Longrigg, S.H. (1953) Iraq, 1909-1950. London.
Ryder, C.H.D. (1925) "The Demarcation of Torco- Persian Boundary in 1913-1914" Geographical Journal. Vol.66.
Prescott, J.R.V. (1965) the Geography of Frontiers and Boundries , London : Hutchinson.
Stephen, James (1965) Boundary making, Washington: Carnegie Endowment for International Peace.
Sanghavi, Ramesh (1969) Shat, Al-Arab: Facts Behind The Issue, London: Cliford House Tranorient Books.
Toynbe, A.J. (1937) "The Irani- Iraqi Frontier Dispute", Survey of International Affairs.
Wilson, Arnold. (1941) S.W.Parsia: A Political Officers Dairy 1907-1914, London.
------------------- (1925) "The Delta of the Shat Al Arab and Proposals for Dredging The bar" Geographical National, Vol. 65.