نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استاد تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

ایران و عثمانی پس از پایان جنگ جهانی اول با مجموعه‌ای از مشکلات داخلی و تهدیدات خارجی دست به گریبان بودند. تصمیم قدرت‌های بین‌المللی برای باز تعریف نقشه سیاسی خاورمیانه و تلاش نمایندگان گروه‌های قومی و مذهبیِ بی دولت برای بهره‌گیری از این فرصت، حکومت‌های ایران و عثمانی را با چالش‌هایی جدی مواجه ساخت. شمال غربی ایران و شرق آناطولی از جمله عرصه‌های بروز این چالش بود. با تحکیم موقعیت ملی‌گرایان ترک در آناطولی، دولتمردان ایران ـ و در رأس آنها احمد قوام ـ درصدد تعامل با حکومت آنکارا برآمدند. در برهه سرنوشت‌ساز سال‌های 1925- 1919 م. که به استقرار حکومت‌های جدید در ایران و ترکیه انجامید، روابط تهران و آنکارا متأثر از مسأله کُرد و همچنین نگرانی ایران از تبلیغات پان‌ترکیستی در ایالت آذربایجان بود. مناسبات ایران و ترکیه در دوران نخست‌وزیری رضاخان و سپس در دوران سلطنت او نیز همچنان متأثر از این مسائل باقی ماند.
      

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
اسنادی از روابط ایران و ترکیه 1304-1320 (1382)، به کوشش: خدیجه صلح‌میرزایی، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
بهار، محمدتقی (1357)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ج 1، تهران: جیبی.
ذوقی، ایرج (1354)، «چگونگی شکست مأموریت نمایندگان ایران در کنفرانس صلح پاریس»، بررسی‌های تاریخی، س 10، ش 5، صص 65-92.
شمس، اسماعیل (1390)، «تأثیر مطبوعات بر سیاست خارجی ایران در جنگ جهانی اول»، مطبوعات بهارستان، س 1، ش 1، صص 450-468.
شوکت‌بیگ، ممدوح (1390)، خاطرات تهران، ترجمه: حسن اسدی، تهران: پردیس دانش.
گزیدۀ اسناد سیاسی ایران و عثمانی (1375)، به کوشش محمدحسن کاووسی عراقی، ج 7، تهران: وزارت امور خارجه.
متین‌السلطنه، عبدالحمیدخان (1334 ق.)، «بنای سیاست دول متخاصم»، عصر جدید، س 2، ش 72، 16 جمادی‌الاولی 1334/ 21 مارس 1916.
مکی، حسین (1363)، تاریخ بیست سالۀ ایران، ج 1، چ 4، تهران: ناشر.
------------ (1362)، تاریخ بیست سالۀ ایران، ج 2، چ 5، تهران: ناشر.
------------ (1362)، تاریخ بیست سالۀ ایران، ج 3، چ 3، تهران: ناشر.
روزنامۀ حاکمیت ملّیه (1922)
Ahmed, Feroz (2008). “Ottoman Army Neutrality and Intervention: August-November 1914” in From Empire to Republic, vol. 2, Istanbul: Istanbul Bilgi University Press.
Arar, İsmail (1981). “Atatürk''''ün Günümüz Olaylarına da Işık Tutan Bazı Konuşmaları”, Belleten, Cilt 45, Sayı 177: 5-26.
Arşiv Belgelerinde Osmanlı-İran İlişkileri (2010). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri.
Çetinsaya, Gökhan (2000). “Milli Mücadele''''den Cumhuriyet''''e Türk-İran İlişkileri 1919-1925”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 16, Sayı 48.  http://atam.gov.tr/dergi/sayi-48/
Erdal, İbrahim (2012). “Atatürk Dönemi (1923-1938) Türk-İran İlişkileri ve Sadabad Pakti”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı 34: 77-88.
Erim, Nihat (1953). Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, cilt 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Gökalp, Ziya (2007). Kitaplar (1), İstanbul: YKY.
Murgul, Yalçın (2007). “Baku Expedition of 1917–1918: A Study of the Ottoman Policy towards the Caucasus”, MA thesis, Bilkent University.
Yılmaz, Reha (2008). “Birinci Dünya Müharibəsinin Başlanğıcinda Osmanlı Dövlətinin Qafqaz Siyasəti” in Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu, red. Mehmet Rıhtım və Mehman Süleymanov, Вakı: Qafqaz Universiteti.