نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

2 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

مقاله حاضر به بررسی روابط دو سویه ایران و جمهوری ترکیه در ادوار تاریخی مختلف می‌پردازد. بحث اصلی این است که ایران و ترکیه دو بازیگر مهم منطقه‌ای با نقش‌ها و درجه تأثیرگذاری متفاوت، اما مکمل یکدیگر در منطقه خاورمیانه هستند که در گذر تحولات تاریخی بر پایه‌های قدرت و نفوذ آن‌ها در منطقه افزوده شده است. البته روابط ایران و ترکیه همراه با تغییراتی که در دوران معاصر در جغرافیای سیاسی خاورمیانه ایجاد شد، با فراز و فرودهای گوناگونی مواجه بوده است.
می‌توان اذعان کرد که روابط ایران و ترکیه، در یک مرور تاریخی از زمان صفویه تاکنون، همواره بر تقابل فرصت طلبی و همکاری و همچنین منازعات و رقابت‌های منطقه‌ای استوار بوده است. علیرغم عدم تجانس سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بین دو کشور و وجود مؤلفه‌های واگرا در مناسبات فی مابین، ایران و ترکیه در سیر تاریخی روابط خود به عنوان دو کشور همجوار و دوست، تعاملات و مناسبات فراوانی با یکدیگر داشته و در مقاطعی از تاریخ، زمینه های همکاری و همگرایی در روابط بین ایران و ترکیه نمود بیشتری داشته است.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
آدمیت، فریدون، (1362)، امیرکبیر و ایران، چاپ هفتم، تهران: انتشارات خوارزمی.
احمدی، حمید، (1377)، "ریشه‌های بحران در خاورمیانه"، فصلنامه ابرار معاصر، تهران: شماره 22.
احمدی، حمید، (1389)، روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و همسایگان: مطالعه موردی کشور ترکیه، پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات اسلامی. تهران: نشر فرهنگ و هنر.
ازغندی، سید علیرضا، (1387)، "بررسی روابط خارجی ج. ا. ایران و جمهوری ترکیه"، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 10.
امینی، علیرضا، (1382)، تاریخ روابط خارجی ایران از قاجار تا سقوط رضا شاه، چاپ اول، تهران: انتشارات خط سوم.
انصاری رنانی، قنبرعلی و کرمانی، قاسم، (1380)، تجارت در دوره قاجاریه، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
بیات، کاوه، (1374)، شورش کردهای آرارات و تأثیر آن بر روابط ایران و ترکیه (1310-1307)، تهران: نشر تاریخ ایران. 
پارسادوست، منوچهر، (1370)، ریشه‌های تاریخی اختلافات ایران و عراق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
پسیان، نجفقلی و خسرو معتضد، (1377)، رضاشاه از سوادکوه تا ژوهانسبورگ، تهران: نشرثالث.
چتین سایا، گوگ هان، (1385)، "ریشه‌های تاریخی روابط ایران و ترکیه"، برگردان: سید اسدا... اطهری، (تابستان 1385)، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال سیزدهم، شماره‌های دوم و سوم.
خرازی، سعید، ( 1384)، "روابط با آتاتورک و جانشینانش، تاریخچه روابط ایران و ترکیه در دوره پهلویماهنامه اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر(زمانه)، سال چهارم، شماره 40.  قابل دسترسی در: http://zamane.info/1390/05/ /روابط- با- آتاتورک- و- جانشینانش
دورفر، گرهارد، (1381) نفوذ زبان و ادبیات فارسی در میان ترکان، در احسان یارشاطر. نفوذ ایرانیان در جهان اسلام. مترجم دکتر فریدون بدره‌ای. تهران: مرکز باز شناسی اسلام و ایران.
رئیس‌نیا، رحیم، (1374)، ایران و عثمانی در آستانه قرن بیستم، جلد ۱، تبریز: انتشارات ستوده.
قابل دسترسی در: http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/145237
سنجابی، کریم، (1380)، ایل سنجابی و مجاهدات ملی ایران، تهران: نشر شیرازه.
شمیم، علی‌اصغر (1378)، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: انتشارات مدبر.
صلح میرزایی، خدیجه (1382) اسنادی از روابط ایران و ترکیه، تهران: سازمان اسناد ملی ایران، سند شماره 240003015.
طباطبایی مجد، غلامرضا، (1373)، معاهدات و قراردادهای تاریخی در دوره قاجاریه، ‌تهران: انتشارات بنیاد موقوفات محمود افشار.
طلوعی، محمود، (1371)، صدسال  صدچهره، تهران: نشرعلم.
مدنی، جلال الدین، (1380)، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم: انتشارات جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه.
مشایخ فریدونی، آذرمیدخت، (1369)، مسائل مرزی ایران و عراق، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مفتاح، الهه و وهاب، ولی، (1374)، نگاهی به روند نفوذ و گسترش زبان و ادبیات فارسی در ترکیه، تهران: انتشارات شورای گسترش زبان و ادب فارسی.
مکی، حسین، (1374)، تاریخ بیست ساله ایران، جلد 6، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی.
الموتی، مصطفی، (1361)، ایران در عهد پهلوی، شگفتی‌های زندگی رضاخان، تهران: انتشارات پکا.
هدایت، مهدی قلی خان، (1326)، خاطرات و خطرات، تهران: نشر رنگین.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، (1373)، سیاست خارجی ایران در دوره ی پهلوی، از سال 1300 تا 1357، تهران: نشرالبرز.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، (1375)، تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای صفویه تا جنگ جهانی دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
Aras, Bulent, (2000),” Turkish -Israeli-Iranian relations in the nineties and its impact on the Middle East”, Middle East Policy, vol. VIII, No. 3.
Olson, Robert, (2004) Turkey-iran relation: revolution, ideology and war, costa mesa: mazda publishers.
Shaw, Stanford, (1991), The Cambridge History of Iran, Vol 7, cambridge university press.
http://www.yjc.ir/fa/news/4359679/افزایش حجم- مبادلات- ایران- و- ترکیه