نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه تهران

چکیده

شکل­گیری صفویان و مجاورت با امپراطوری عثمانی، مناسبات  میان این دو دولت مقتدر را در آغاز قرن دهم اجتناب ناپذیر می­کرد. اختلافات مذهبی باعث ایجاد تنش­هایی بین آنها و طرفدران شان به ویژه در مناطق مرزی می­گشت. با این وجود، حضور دولتی قدرتمند برای امپراطوری عثمانی، آن را از قدرت بی منازع منطقه خارج ساخته بود. یکی از مسائل مهم میان این دو دولت ، پناهندگان سیاسی آنهاست. پناهندگان سیاسی آن دسته از افرادی را شامل می‌شدند که به دلایل سیاسی تحت پیگرد و تعقیب حکومت خود قرار گرفته بودند. درروزگاران پیشین ، پناهنده­ها بیشتر به افرادی اطلاق می‌شدند که به سطوح بالای حکومتی یا نظامی دریک کشور تعلق داشتند و گاهی مورد سوءظن حکمرانان قرار می گرفتند که ممکن بود زندگی آنها رادچار مخاطره کند. در این صورت آنها چاره‌ای جز آن نداشتند که به دولت­های دیگر پناهنده شوند. همجواری قدرت­ها در کنار یکدیگر این فرصت را به مدعیان و مخالفان سیاسی می­داد که با بهره گیری از فضا و شرایط مساعد و در صورت امکان کمک و مساعدت حکومت دیگر، بتوانند ادعای تاج و تخت کرده و یا خود را از مرگ نجات دهند. همزمان با روی کار آمدن شاه اسماعیل صفوی و تثبیت پایه‌های قدرت وی، در عثمانی نیز اختلافات جانشینی بین پسران شاه بالاگرفت و یکی از برادران پس از اینکه در داخل کشور راه به جایی نبرد ، به دربار صفویان روی آورد. مسائل مربوط به پناهندگی شاهزاده مراد عثمانی و توجه به ایران و پی­آمدهای آن از جمله مباحث قابل طرح در این تحقیق است؛ موضوعی که موجب گشودن فصلی نو در مناسبات سیاسی و روابط دیپلماتیک دو دولت گردید.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
اوزون چارشلی، اسماعیل حقی (1370) تاریخ عثمانی؛ از فتح استانبول تا مرگ سلطان قانونی، ج 2، ترجمه: وهاب ولی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
بروکلمان، کارل  (1346) تاریخ ملل و دول اسلامی، ترجمه: هادی جزایری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
پاشازاده، محمد عارف اسپناقچی (1379) انقلاب الاسلام بین الخواص والعوام، به کوشش: رسول جعفریان، قم: انتشارات دلیل
جهانگشای خاقان تاریخ شاه اسماعیل (1406ق.) مقدمه: الله دتا مضطر، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان
حسینی، خورشاه بن قباد (1379) تاریخ ایلچی نظام شاه، به تصحیح: محمد رضا نصیری و کوئیچی‌ها نه دا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
خواند میر، غیاث‌الدین بن همام الدین الحسینی (1362) تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ج 4، زیر نظر: محمد دبیر سیاقی، تهران: کتابفروشی خیام
روملو، حسن بیگ (1357) احسن التواریخ، به کوشش: عبدالحسین نوایی، تهران: انتشارات بابک
رویمر، هانس روبرت (1380) ایران در راه عصر جدید، ترجمه: آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران
سومر، فاروق (1371) نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی، ترجمه: احسان اشراقی و محمد تقی امامی، تهران: نشر گستره
سیوری، راجر (1372) ایران عصر صفوی، ترجمه: کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز
_______؛ (1380) در باب صفویان، ترجمه: رمضان علی روح الهی، تهران: نشر مرکز
شاملو، ولی قلی بن داوود (1371) قصص الخاقانی، به تصحیح: سید حسین سادات ناصری، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
شاو، استانفورد جی (1371) تاریخ امپراطوری عثمانی و ترکیه جدید، ترجمه: محمود رمضان زاده، مشهد: آستان قدس
عالم آرای صفوی (1350) به کوشش: یدالله شکری، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
غلام سرور، همایون (1374) تاریخ شاه اسماعیل صفوی، ترجمه: محمد باقر آرام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
فرید بیگ، محمد (1332) احسن التواریخ، ترجمه: میرزا عبدالباقر مستوفی اصفهانی، (بی جا)، (بی نا)
فریدون بیگ (1274 ق) منشأت السلاطین، استانبول.
قمی، قاضی احمد بن شرف الدین (1383) خلاصه التواریخ، ج 1، به تصحیح: احسان اشراقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
کین راس، لرد (1373) قرون عثمانی، ترجمه: پروانه ستاری، تهران: انتشارات کهکشان
لاموش، لئون (1316) تاریخ ترکیه، ترجمه: سعید نفیسی، تهران: کمسیون معارف
مصطفی، احمد عبد الرحیم (1418ق./ 1998 م.) فی اصول التاریخ العثمانی، الطبعه الثالثه، القاهره: دار الشروق
منشی، اسکندر بیگ (1370) عالم آرای عباسی، به کوشش: ایرج افشار، تهران: انتشارات امیرکبیر
نظری­تاج­آبادی، حمید (1369) بررسی جنبه­های مختلف حقوقی مسأله پناهندگی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه
نوایی، عبدالحسین و عباسقلی غفاری فرد (1381) تاریخ تحولات ایران در دوره صفویه، تهران: سمت.
واله اصفهانی، محمد یوسف (1372) خلدبرین، به کوشش: میرهاشم محدث، تهران: موقوفات محمود افشار
هامرپورگشتال، یوزف فون (1367) تاریخ امپراتوری عثمانی، ج 2، ترجمه: میرزا ذکر علی آبادی، به اهتمام: جمشید کیان فر، تهران: انتشارات زرین
یاقی، اسماعیل احمد (1382) دولت عثمانی از اقتدار تا انحلال، ترجمه: رسول جعفریان، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه
 
Creasy Edward. S, (1961) a History of the Ottoman Turks, Beirut: Khayats
Hidden A.W. (1912) the Ottoman Dynasty, Revised Edition, Nicholas W. Hidden, New Yourk