نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه

چکیده

جزیره کیش با حاکمیت ملوک محلی بنی قیصربه عنوان مرکز بازرگانی خلیج فارس در عصر مغول محسوب می‌شد و تحولات آن همواره بر مناطق پیرامونی و ماورای منطقه‌ای تأثیرگذار بود. هدف از این نوشتار بررسی دگرگونی‌های اقتصادی کیش و جایگاه ممتاز آن در بازرگانی دریایی حوزه خلیج فارس و دریای عمان عصر مغول بدون تمرکز بر تاریخ سیاسی آل قیصراست. بر این اساس جزیره کیش موقعیت تاریخی خود را به عنوان مرکز عمده بارگیری و باراندازی مال التجاره بازرگانی حفظ کرده است و تأثیر گذاری آن را بر فعل و انفعالات اقتصادی داخل ایران، سرحدات شمالی و جنوبی خلیج فارس و سرزمین‌های دور دست کماکان ادامه داده است.

کلیدواژه‌ها

منابع و مأخذ
ابن الاثیر، عزالدین علی (1353)، الکامل فی التاریخ، ج 22، ترجمه :ابوالقاسم حالت، تهران: شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران و انتشارات علمی.
ابن بلخی (1363)، فارسنامه، به اهتمام :گای لسترنج و الن نیکلسون، تهران: دنیای کتاب.
ابن بطوطه (1359)، سفرنامه ابن بطوطه، ج 1، ترجمه: محمد علی موحد، تهران: ترجمه و نشر کتاب.
ابن حوقل، ابوالقاسم محمد (1938)، صوره الارض، ج 2، افست از نسخه لیدن هلند، بیروت: دار صادر. 
ابن مجاور، ابوالفتح نجم الدین یوسف بن یعقوب (1954)، صفه بلاد الیمن و مکه و بعض الحجاز السماه تاریخ المستبصر، به اهتمام :اسکار لوفگرن، لیدن.
ابن فقیه (1349)، مختصرالبلدان، به اهتمام: ح مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
اشپولر، برتولد (1369)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ج 2، ترجمه: مریم میراحمدی، تهران: علمی و فرهنگی.
اشپولر، برتولد (1376)، تاریخ مغول­ در ایران، ترجمه: محمود میرآفتاب، تهران: علمی و فرهنگی.
اقبال، عباس (1328)، مطالعاتی درباب بحرین و جزایر و سواحل خلیج فارس، تهران: چاپخانه مجلس.
ـــــــــــــ (1365)، تاریخ مغول، تهران: امیر کبیر.
الادریسی، ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن ادریس الشریف (1409)، نزهه المشتاق فی الاختراق الافاق، بیروت: عالم الکتب.
الارزقی، ابوالولید محمد بن عبدلله بن احمد (1413)، اخبار مکه و ما جاع فیها من الآثار، ج 2، بیروت: دار اندلس.
التطیلی، بنیامین (2002)، رحله بنیامین التطیلی، ابوظبی: المجمع الثقافی.
الحسینی، صدرالدین ابوالحسن علی بن ناصر (1380)، زبده اخبار امراء و پادشاهان سلجوقی، به اهتمام: رمضان علی روح اللهی، تهران: ایل شاهسون بغدادی.
الحمیری، محمد بن عبدالمنعم (1984)، الروض المعطار فی خبر القطار، به اهتمام :احسان عباس، بیروت: مکتبه لبنان.
العمری، شهاب الدین احمد بن یحیی بن فضل الله ابن فضل الله (1423)، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، ابوظبی: المجمع الثقافی.
البغدادی، صفی الدین عبدالمومن بن عبدالحق (1412)، مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنه والبقاع، ج 3، بیروت: دارالجیل.
البیرونی، ابوریحان محمد بن احمد (1403)، تحقیق مال الهند، بیروت: عالم الکتب.
الزویری، محجوب (1380)، جغرافیای تاریخی ایران در قرن نهم ه. برگرفته از کتاب صبح الاعشی فی صناعه الانشاء قلقشندی، تهران : مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه.
السیرافی، ابوزید (1999)، رحله السیرافی، ابوظبی :المجمع الثقافی.
 الشراب، محمد بن محمد حسن (1411)، المعالم الاثیره فی السنه و السیره، دمشق :دارالقلم.
القاشانی، ابوالقاسم عبداله بن محمد (1348)، تاریخ اولجایتو، به اهتمام :مهین همبلی، تهران: ترجمه و نشر کتاب.
القلقشندی، احمد بن علی (1407)، صبح الاعشی فی صناعه الانشاء، ج 5، به اهتمام: نبیل خالدالخطیب و محمد شمس الدین، بیروت: دارالکتب.
 الهروی، ابوالحسن علی بن ابوبکر (1423)، الاشارات الی الزیارات، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
 المنجم، اسحاق بن‌الحسین (1408)، اکام المرجان فی ذکر المدائن المشهوره فی کل مکان، به اهتمام: فهمی سعد، بیروت: عالم الکتب.
امبرنسرمان، ن و چارلز ملویل (1370)، تاریخ زمین لرزه های ایران، ترجمه :ابوالحسن زاده، تهران: آگاه.
امیرابراهیمی، عبدالرضا ]بی تا [، خلیج فارس، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
انصاری دمشقی (1357)، نخبه الدهرفی عجایب البروالبحر، به اهتمام: حمید طبیبیان، تهران: بنیاد شاهنشاهی فرهنگستان‌های ایران.
براون، ادوارد (1371) تاریخ طب اسلامی، ترجمه: مسعود رجب نیا، تهران: علمی و فرهنگی.
بویل، جی. آ و دیگران (1379)، تاریخ ایران کمبریج، از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان، ج 5، ترجمه :حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
بهرامی، اکرم (1356)، تاریخ ایران از ظهور اسلام تا سقوط بغداد، تهران: دانشگاه تربیت معلم.
حافظ ابرو (1375)، جغرافیای تاریخی حافظ ابرو، ج 2، به اهتمام: صادق سجادی، تهران: میراث مکتوب.
خصیبی، محمد ابراهیم (1343)، سلجوقیان و غز در کرمان، به اهتمام: محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران: طهوری.
زرکوب شیرازی، معین‌الدین ]بی تا[، شیرازنامه، به اهتمام: اسماعیل واعظ جوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
زرین قلم، علی (1337)، سرزمین بحرین از دوران باستان تا امروز، تهران : سیروس.
ستوده، حسینقلی (1346)، تاریخ آل مظفر، ج 2، تهران: دانشگاه تهران.
سعدی (1363)، کلیات، به اهتمام: محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.
شبانکاره ای، محمد بن علی بن محمد (1376)، مجمع الانساب، به اهتمام: میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
فسائی، میرزا حسن (1382)، فارسنامه ناصری، ج 1، به اهتمام: منصور رستگارفسائی، تهران : امیر کبیر.
فضل ا له شیرازی، شهاب‌الدین عبداله بن عزالدین (1338)، تاریخ و صاف الحضره، تهران: ابن سینا.
فضل‌اله همدانی، خواجه رشیدالدین (1338)، جامع التواریخ، ج 1، به اهتمام: محمدتقی دانش پژوه و محمد مددی زنجانی، تهران: ترجمه و نشر کتاب.
قزوینی، زکریا بن محمد بن محمود (1371)، آثار البلاد و اخبار العباد، به اهتمام: محمد شاهمرادی، تهران: دانشگاه تهران.
گروسه، رنه (1379)، امپراطوری صحرانوردان، ترجمه: عبدالحسین میکده، تهران: علمی و فرهنگی.
طه التکریتی (1966) الصراع علی الخلیج عربی (الفارسی)، بغداد: وزاره الثقافه و الارشاد.
عرب احمدی، امیربهرام ( 1387)، گنجینه‌های سکه‌های ایرانی درشرق آفریقا، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، س 9، ش 35.                                                                                                     
لسترنج، گی (1377)، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه: محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی.
لمبتون، آن (1372)، تداوم و تحول در تاریخ میانه، ترجمه : یعقوب آژند، تهران: نشرنی.
مارکوپولو (1350)، سفرنامه مارکوپولو، ترجمه: حبیب اله صمیمی، تهران: ترجمه و نشر کتاب.
محمودیان، علی اکبر (1377)، جزیره کیش دیروز و امروز، تهران : سازمان منطقه آزاد کیش و سحاب.
محیط طباطبایی، محمد (1367)، تطور حکومت در ایران بعد از اسلام، تهران: بعثت.
معصومی، غلامرضا (1352)، سیراف، اشاراتی از گذشته سیراف، تهران: انجمن آثار ملی.
مستوفی قزوینی، حمداله (1913)، نزهه القلوب، به اهتمام: گای لسترنج، لیدن هلند.
مقدسی، ابوعبداله محمد بن احمد (1411)، احسن التقاسیم فی معرفه اقالیم، القاهره: مکتبه مذبولی.
مؤلف گمنام (1986)، الاستبصار فی عجائب الامصار، بغداد: دار الثقافیه.
 مؤلف گمنام (1423)، حدود العالم من المشرق الی المغرب، قاهره: الدار الثقافیه للنشر.
مؤلف گمنام (1376)، عجایب الاقالیم السبعه الی نهایه العماره، به اهتمام: حسین قره چانلو، تهران: پژوهشکده فرهنگ اسلامی.
میرخواند (1380)، تاریخ روضه الصفا فی سیره الانبیاء والملوک و الخلفا، ج 7، به اهتمام: جمشید کیانفر، تهران: اساطیر.
نوری زاده بوشهری، اسماعیل ]بی تا[، نظری به ایران و خلیج فارس، ]بی جا[، ]بی نا[.
وثوقی، محمد باقر (1380)، تاریخ مهاجرت اقوام در خلیج فارس، ملوک هرمز، شیراز: دانشنامه فارس
وصاف، شهاب‌الدین عبداله بن عزالدین (1372)، تحریر تاریخ وصاف ، به اهتمام و نگارش: عبدالمحمد آیتی، تهران: پژوهشگاه تحقیقات فرهنگی.
همدانی، محمد ابن محمود (1375)، عجایب نامه، به اهتمام: جعفر مدرس صادقی، تهران: نشر مرکز.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله (1323)، معجم البلدان، ج 1، 2، 4، 5 قاهره :مطبعه السعاده بجوار محافظه مصر.
ــــــــــــــ (1362)، المشترک وضعا و المفترق صقعا، به اهتمام: محمد پروین گنابادی، تهران: امیر کبیر.
 
Goitein.shelomo dov. (1947). the land of sheba:tales of the jews of yemen. letters of medieval jewish traders.translated from the Arabic:dever puplication.
Goitein.shelomo dov. (1954). two eyewitness reports on an expedition of theking of kish aginst aden.bulletin of the school of oriental and Africa studies.vol.xvi.part 1.
Goitein.shelomo dov. (1999).  A Mediterranean society.the jewish communities of the arab world:university of California press.
kamioka.koji and hikoichi yajima (1997 ) .The inter regional relations in the western part of the Indian ocean.dhow report2.institute for the study of languages and cultures of asia and Africa:tokyo university of foreign studies.
Teixiera.pedro. (1906). Travels of pedro Teixiera with his kings of harmuz and extracts from his kings of Persia.London:printed for the hakcuyt society.
yajima. Hikoichi. (1996). some problems on the formation of the Swahili world and the Indian ocean maritime world.northest African studies. N43.