نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسنده
مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
چکیده
اهمیت سرزمین ایران به عنوان منطقهای نزدیک به آبهای آزاد و اقیانوس هند و حلقه اتصال شرق و غرب از دوره صفویه تا به امروز مورد توجه قدرتهای غربی به‌ویژه روسیه و انگلیس بوده است. هدف روسها در دستیابی به خلیجفارس و هندوستان و سیاستهای انگلیسیها در حفظ موقعیت و پایگاه خود در هند و خلیجفارس، عمدهترین دلایل نفوذ و دخالت این کشورها در سیاستگذاری دولتمردان عصر قاجاریه بود. رقابت آنها در اخذ امتیازهای سیاسی و اقتصادی در ایران موجب بروز تنشهایی میشد که در پی ضعف حکومت مرکزی، کشور را به صورت نیمه مستعمره درآورده بود. این تنشها و نیز حضور قدرتهای جدید از جمله آلمان در منطقهای که بعدها خاورمیانه خوانده شد، سبب گردید روسیه و انگلیس بر سر منافع مشترک در ایران به توافق رسیده و آن را به مناطق نفوذ یکدیگر تقسیم کنند. این اتحاد در واقع، نقض استقلال و حقوق سیاسی دولت و ملت ایران بود که به رغم توجیه دو طرف قرارداد که به استقلال و تمامیت ارضی ایران احترام میگذارند، بدون در نظر گرفتن خواسته های حکومت ایران به صورت مدون و در چارچوب قواعد خودساخته سیاسی به منافع ملی کشورمان دستبرد زدند.
با این توصیف، در این مقاله ضمن بیان پیشینه سیاست توسعه‌طلبانه انگلیس در ایران با تکیه بر اسنادی از آرشیو وزارت امورخارجه، زمینهها و پیامدهای قرارداد 1907م. و نیز واکنشهای دولت، مجلس شورای ملی نوپا و ملت ایران بررسی میشود.
کلیدواژه‌ها
)