نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه لرستان

چکیده

با تشکیل سلسله صفوی در همجواری با امپراتوری عثمانی و بروز اختلاف‌های سیاسی، مذهبی و سرزمینی، از آغاز سده دهم هجری به‌تدریج درگیری‌‌های طولانی میان دو امپراتوری ایران و عثمانی رخ داد که دامنه آن تا عهد قاجاریه کشیده شد. یکی از مهم‌ترین اختلاف­های مرزی میان ایران و عثمانی مسأله حکام شهرزور و سلیمانیه یا همان امارت پادشاهی بابان در جوار مرزهای والی‌نشین اردلان کردستان ایران بود. دولتمردان قاجار که در پی گسترش نفوذ خود در ولایات شرقی امپراتوری عثمانی بودند، سعی داشتند با مداخله در امارت نیمه‌مستقل بابان در خاک عثمانی و حمایت از پاشایان بابان و با استفاده از اختلاف‌های آنان با دولت عثمانی و پاشای بغداد، به این مهم دست یابند. والیان اردلان در سرزمین کردستان که در زمان صفویه نقش مهمی در حفظ مرزهای ایران در این خطه و در همجواری امارت بابان داشتند، به عنوان تابعی از دولت مرکزی ایران در عهد قاجار، بازوی اجرایی سیاست‌های قاجاریه در ارتباط با امارت بابان بودند. این پژوهش بر آن است تا نقش و جایگاه والی‌نشین اردلان و امارت بابان را در مناسبات ایران و عثمانی تبیین نماید.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
 اردلان، خسروبن محمد مصنف (2536)، «تاریخ اردلان» لبّ تواریخ، تهران: کانون خانوادگی اردلان.
 اردلان، شیرین (1387)، خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراتوری‌های ایران و عثمانی، برگردان: مرتضی اردلان، تهران: نشر تاریخ ایران.
اردلان، مستوره (2005)، تاریخ الاکراد، ویرایش: جمال احمدی آیین، اربیل: ئاراس.
ـــــــــــــــــ (1325)، تاریخ اردلان، به تصحیح: ناصرآزادپور، سنندج: چاپخانه بهرامی.
اسناد و مکاتبات تاریخی ایران قاجاریه، (1366) ج1و2، به اهتمام: محمدرضا نصیری،  تهران: کیهان.
اعتضادالسلطنه، علیقلی میرزا (1370)، اکسیر التواریخ، به تصحیح: جمشید کیانفر تهران: ویسمن.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (1367)، تاریخ منتظم ناصری، ج3، به تصحیح: دکتر اسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
بابانی، عبدالقادر بن رستم (1377)، سیر الاکراد در تاریخ وجغرافیای کردستان چاپ دوم، به اهتمام: محمد رئوف توکلی، تهران: توکلی.
 بهرامی، روح‌الله، (1387)، والیان لرستان: تاریخ سیاسی لرستان از شاه‌عباس تا رضاشاه، تهران: انتشارات حروفیه.
 پارسا دوست، منوچهر (1364)، روابط حقوقی و تاریخی ایران، عثمانی و عراق (1980-1514)، تهران: خوارزمی.
تره زل، (1361)، یادداشت‌های سفر به ایران، برگردان: عباس اقبال، تهران: یساولی.
خاوری شیرازی، فضل‌الله (1380)، تاریخ ذوالقرنین، به تصحیح: ناصر افشارفر، ج1 تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
خورموجی، محمدجعفر (1344)، «تاریخ قاجار» حقایق الاخبار ناصری، به‌کوشش: حسین خدیو جم، تهران: زوّار.
دنبلی، عبدالرزاق (1384)، ماثر السلطانیه، به کوشش: فیروز منصوری، تهران: اطلاعات.
زکی بیگ، محمد امین (1381)، زبده تاریخ کرد و کردستان، ج2، برگردان: یدالله روشن اردلان، تهران: توس.
روحانی، بابا مردوخ (1369)، تاریخ مشاهیر کرد، ج3، به کوشش: ماجد روحانی تهران: سروش.
سایکس، سرپرسی (1363)، تاریخ ایران، ج3، برگردان: محمدتقی داعی فخر گیلانی تهران: دنیای کتاب.
سپهر، محمد‌تقی لسان‌الملک (1353)، ناسخ التواریخ، به تصحیح: آقا محمدباقر بهبودی، تهران: کتابفروشی‌های اسلامی.
سنندجی، میرزا شکرالله (1375)، تحفه ناصری در جغرافیا و تاریخ کردستان،مقابله و تصحیح: حشمت‌الله طبیبی، تهران: امیرکبیر.
شافعی، جلال‌الدین  (1378)، جوغرافیای تاریخی کوردستان (کردی)، تهران: ن والقلم.
شرافکندی، عبدالرحمن و ماموستا هه ژار (1381)، میژوی ئه اردلان: به کوردی لیکدانه وه وه رگیران، ویرایش: محمدماجد مردوخ روحانی، تهران: نگاه.
شمیم، علی‌اصغر (1384)، ایران در دوره سلطنت قاجار، چاپ چهارم، تهران: زریاب.
صفی‌زاده بورکه‌یی، صدیق (1378)، تاریخ کردوکردستان، تهران: آتیه.
گزیده اسناد سیاسی ایران و عثمانی (1369)، ج 1، تهران: واحد نشر اسناد و دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
مردوخ کردستانی، محمد (1379)، تاریخ کردستان، تهران: کارنگ.
مشایخ فریدنی، آذر میدخت (1369)، مسائل مرزی ایران و عراق، تهران: امیرکبیر.
معتمد، فرهاد  [بی‌تا]، تاریخ روابط سیاسی ایران و عثمانی، ج2، تهران: کتابخانه ابن‌سینا.
مک داول، دیوید (1380)، تاریخ معاصر کرد، برگردان: ابراهیم یونسی، تهران: پانیذ.