نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ (گرایش مطالعات خلیج فارس) دانشگاه تهران

چکیده

اروپاییان در قرن نوزدهم به علت پیشرفت‌های نظامی، اقتصادی و علمی بازیگران اصلی صحنه جهانی محسوب می‌شدند که انگلستان از جمله مهم‌ترین این قدرت‌ها بود. این کشور، همزمان با دوران قاجاریه در منطقه خلیج فارس از قدرت بسیار زیادی برخوردار بود و با اقدامات متعدد و تحمیل قراردادهای گوناگون، درصدد پیشبرد اهداف استعماری و افزایش قدرت خود در منطقه گردید. حسین‌قلی‌خان نظام‌السلطنه همزمان با این دوران و در فاصله سال‌های 1325- 1274ق./ 1907- 1856م.. در جنوب ایران و منطقه خلیج فارس از طرف دولت وقت، مأمور حکومت شده بود. وی در مدت حکومت خود در منطقه خلیج فارس، بارها با انگلیسی‌ها درافتاده و با آنها رویاروی شد. نظام‌السلطنه به عنوان حاکم مناطق جنوب برای حفظ استقلال کشور، تلاش می‌کرد با محدودیت‌های تجاری و گمرکی و ناامن کردن حوزه‌های فعالیت انگلیسی‌ها کار آنان را با دشواری مواجه سازد. چنین به نظر می‌رسد که فعالیت‌های انجام گرفته به دست حسین‌قلی‌خان، از جمله فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی وی ضمن آنکه باعث توسعه و پیشرفت منطقه و رونق کار تجار و بازرگانان شده است، مزاحمت هایی را برای انگلیسی­ها فراهم آورده است. مقاله حاضر تلاش دارد به بررسی این موضوع بپردازد.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
الف. فارسی:
اتحادیه (نظام مافی)، منصوره (1379)، رضاقلی‌خان نظام‌السلطنه مافی، تهران: نشر تاریخ ایران.
اعتماد السلطنه، محمدحسن‌خان (1350)، روزنامه خاطرات اعتماد‌السلطنه، چاپ دوم، به کوشش: ایرج افشار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
افشار سیستانی، ایرج (1381)، خلیج فارس و کشورهای جنوبی آن، چاپ اول تهران: مرکز نشر و تحقیقات قلم آشنا.
اقبال آشتیانی، عباس (بی‌تا)، «حسین‌قلی‌خان نظام‌السلطنه مافی»، مجله یادگار،س سوم، ش سوم.
امین‌الدوله، میرزاعلی‌خان (1341)، خاطرات سیاسی میرزاعلی‌خان امین‌الدوله به‌کوشش: حافظ فرمانفرمائیان، تهران: انتشارات کتاب‌های ایران.
بامداد، مهدی (1384)، شرح حال رجال ایران در قرن 12و13و14 هجری خلاصه‌نگاری زیر نظر: ذبیح‌الله علی‌زاده، تهران: انتشارات فردوس.
برزگر، شبنم (1367)، «بریتانیا و مسأله جزایر ایرانی خلیج فارس»، مجموعه مقالات فرهنگ و تمدن خلیج فارس( گروه تاریخ دانشگاه تهران )، تهران: انتشارات موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
بشیری، احمد (1363)، کتاب آبی؛ گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس درباره انقلاب مشروطه ایران، تهران: نشر نو.
تقی‌زاده، سیدحسن (1379)، تاریخ مجلس شورای ملی(وزیران 37 کابینه سال‌های 1336- 1325ق.)، چاپ اول، به‌کوشش: عزیزالله علیزاده، تهران: انتشارات فردوس.
تیموری، ابراهیم (1332)، عصر بی خبری یا تاریخ امتیازات، تهران: انتشارات اقبال.
سایکس، سرپرسی (1377)، تاریخ ایران، ترجمه: سید محمد فخر داعی گیلانی،تهران: انتشارات دنیای کتاب.
سدیدالسلطنه کبابی، محمدعلی‌خان (1371)، سرزمین‌های شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان، به تصحیح: احمد اقتداری، تهران: انتشارات جهان معاصر.
سعیدی سیرجانی، علی‌اکبر (1376)، وقایع الاتفاقیه (مجموعه گزارش‌های خفیه نویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران از سال 1291 تا 1322ق.)، تهران: نشر پیکان.
سلیمانی، کریم (1379)، القاب رجال دوره قاجاریه، تهران: نشر نی.
شجیعی، زهرا (1362)، نخبگان سیاسی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات سخن.
شیرازی، ابن عبدالکریم علیرضا (1365)، تاریخ زندیه(جانشینان کریم خان زند)، با مقدمه و تصحیح: آرنست بئیر، ترجمه مقدمه: غلامرضا ورهرام، تهران: انتشارات گستره.
طبرسا، نقی (1385)، «رد نظریه انگلیسی مالکیت مشاع قواسم بر جزایر ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی با استدلال حقوقی-تاریخی»، تاریخ روابط خارجی، 1385، ش 28. سال هفتم، شماره 28.
ظل‌السلطان، مسعودمیرزا (1362)، تاریخ سرگذشت مسعودی، تهران: نشر بابک.
فرهمند، علی (1387)، «کشمکش‌های ایران و انگلیس در جزایر ایرانی خلیج فارس»، مجموعه مقالات فرهنگ و تمدن خلیج فارس( گروه تاریخ دانشگاه تهران )، تهران: انتشارات موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
کاظم‌زاده، فیروز (1354)، روس و انگلیس در ایران(1914ـ1864)، پژوهشی درباره امپریالیسم، تهران: انتشارات فرانکلین.
کرزن، جرج ناتانیل (1373)، ایران و قضیه ایران، ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کسروی، احمد (1330)، تاریخ پانصد ساله خوزستان، تهران: انتشارات بنگاه مطبوعاتی گوتنبرگ.
مافی، معصومه و منصوره اتحادیه (1386)، خاطرات و اسناد حسین‌قلی‌خان نظام‌السلطنه مافی، تهران: نشر تاریخ ایران.