نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

2 کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پس از زوال حکومت ایلخانان در اواسط قرن هشتم هجری، چندین حکومت محلی در بخش‌های مختلف ایران به قدرت رسیدند. از آن پس، حدود نیم قرن اولویت هر یک از این حکومت‌ها، رقابت با یکدیگر برای حفظ قلمرو و قدرت خود و توسعه آن به زیان سایر حکومت‌های محلی بود. در نتیجه، سطح مناسبات خارجی از حکومت‌ها و سرزمین‌های دیگر مانند چین، هند، شام، مصر و اروپا به سوی حکومت‌های محلی و همسایه در داخل ایران تغییر یافت و ایران دچار نوعی انزوای بین‌المللی برخاسته از تحولات داخلی گردید. همچنین بخش مهمی از توان و عمر این حکومت‌ها صرف رقابت‌های محلی ـ منطقه‌ای یا مناسبات بین منطقه‌ای در داخل ایران شد. شناخت این‌گونه از مناسبات می‌تواند به روشن‌تر شدن فضای به وجود آورنده آن، عوامل مؤثر در آن و نیز شناخت علل انزوای بین‌المللی کمک کند بدین جهت تمرکز بر چگونگی و عوامل مؤثر بر مناسبات این حکومت‌های محلی با یکدیگر می‌تواند ابعاد و اهمیت مقوله مناسبات میان‌حکومتی در ایران را در این عهد روشن‌ نماید و در نهایت به درک بهتری از تاریخ تحولات ایران و وضعیت منطقه‌ای و جهانی آن کمک کند. مقاله حاضر ضمن اشاره‌ای کلی به فضای عمومی مناسبات خارجی ایران در این دوره، به طور خاص به بررسی مناسبات دو حکومت آل‌مظفر و آل‌جلایر به عنوان دو مورد از مهم‌ترین و پایدارترین حکومت‌های این عصر می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
الف. فارسی:
اشپولر، برتولد (1389)، مغولان در تاریخ، ترجمه، توضیحات و تعلیقات: عبدالرسول خیراندیش، تهران: نشر آبادبوم.
اقبال، عباس (1365)، تاریخ مغول، تهران: انتشارات امیرکبیر.
بیانی، شیرین (1381)، تاریخ آل جلایر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
تتوی، احمد (1382)، تاریخ الفی، به تصحیح: غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
حافظ، شمس‌الدین محمد (1381)، دیوان حافظ، به کوشش: حسین علی یوسفی تهران: نشر روزگار.
حافظ ابرو، شهاب‌الدین (1317)، ذیل جامع‌التواریخ رشیدی، تهران: انتشارات علمی.
ــــــــــــــــــــــ (1380)، زبده‌التواریخ، به تصحیح: سید کمال حاج سیدجوادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسنی، ابن شهاب‌الدین حسن، جامع‌التواریخ حسنی، نسخه خطی شماره 11330 (فیلموتیک)، کتابخانه ملی ایران.
 جعفری، جعفربن محمد (1343)، تاریخ یزد، به کوشش: ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
خواندمیر، غیاث‌الدین (1353)، تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد بشر، تهران: کتابفروشی خیام.
رویمر، هانس روبرت (1385)، ایران در راه عصر جدید، ترجمه: آذر آهنچی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1375)، روزگاران (دنباله روزگاران ایران از پایان ساسانیان تا پایان تیموریان)، تهران: انتشارات سخن.
ساوجی، سلمان (1369)، دیوان سلمان ساوجی، به اهتمام: منصور شفق، تهران: انتشارات صفی علیشاه.
ستوده، حسینقلی (1346)، تاریخ آل مظفر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سمرقندی، دولتشاه بن بختیشاه (1337)، تذکره‌الشعرا، به تصحیح: محمد عباسی تهران: کتابفروشی بارانی.
سمرقندی، عبدالرزاق (1353)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام: عبدالحسین نوایی، تهران: انتشارات طهوری.
صفا، ذبیح‌الله (1386)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: انتشارات فردوس.
غنی، قاسم (1340)، بحث درآثار و افکار و احوال حافظ، تهران: کتابفروشی زوار.
فصیحی خوافی، فصیح احمد (1339)، مجمل فصیحی، به تصحیح: محمودفرخ، مشهد: انتشارات کتابفروشی باستان.
قطبی اهری، ابوبکر (1383)، تاریخ شیخ‌اویس در: خیراندیش، عبدالرسول، «تاریخ شیخ‌اویس و سال‌های پایانی دولت ایلخانان»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال هفتم شماره‌های 83-81.
– کاتب، احمد بن حسین (1345)، تاریخ جدید یزد، به کوشش: ایرج افشار، تهران: انتشارات فرهنگ ایران زمین.
کتبی، محمود (1335)، تاریخ آل مظفر، به اهتمام: عبدالحسین نوائی، تهران: کتاب‌فروشی ابن‌سینا.
 لیمبرت، جان (1386)، تاریخ شیراز در عصر حافظ، ترجمه: محمد اسماعیل فلزی تهران: زوّار.
مستوفی، حمدالله (1361)، تاریخ گزیده، به اهتمام: ادوارد براون، تهران: دنیای کتاب.
مورگان، دیوید (1373)، ایران در قرون وسطی، ترجمه: عباس مخبر، تهران: طرح نو.
میرحسینی، محمدحسن (1387)، آل‌مظفر، تهران: دفتر پژ‍وهش‌های فرهنگی.
میرخواند، محمد بن خاوندشاه (1375)، روضه‌الصفا، تهران: انتشارات علمی.
نخجوانی، محمدبن هندوشاه (1979)، دستورالکاتب فی تعیین‌المراتب، ج2، به تصحیح: عبدالکریم علی اوغلی علی‌زاده، باکو: [بی‌نا].
نبئی، ابوالفضل (1375)، اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
نطنزی، معین‌الدین (1383)، منتخب‌التواریخ، به اهتمام: پروین استخری، تهران: اساطیر.
نوائی، عبدالحسین (1370)، ایران و جهان از مغول تا قاجاریه، تهران: نشر هما.