نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر و مدرس مرکز تربیت معلم شهید مفتح

چکیده

تاریخ سِلانیکی، از مهم­ترین متون تاریخی عثمانی است که مصطفی افندی سِلانیکی در اواخر سدة دهم هجری نگاشته است. این اثر، وقایع دوره­ای 37 ساله را شامل می‌شود(1008ـ971ق.). دورانی که روابط دو کشور ایران و عثمانی پرتنش و همراه با جنگ‌های طولانی و برهه­های کوتاه صلح و آرامش بوده است. تاریخ سِلانیکی، جدای از اهمیتی که برای تاریخ عثمانی و اروپا دارد، از منظر تاریخ ایرانِ عصر صفوی نیز، از جهات مختلف دارای اهمیت است. از جمله: حضور خود سِلانیکی در برخی اردوکشی­های عثمانی به مرزهای ایران، انتصاب وی در مقام مهماندار حیدرمیرزا و مهماندار خاص خان احمد گیلانی و حضور او در دربار عثمانی به هنگام ضیافت ایلچیان ایران در دیوان عالی و آگاهی از کم و کیف مذاکرات نمایندگان دو کشور.
مقالة حاضر تلاش دارد با طرح برخی مسائل مربوط به روابط صفویان و عثمانیان در خلال سال‌های 1008ـ971ق. اهمیت و جایگاه تاریخ سِلانیکی را در مطالعات مربوط به تاریخ ایرانِ  عصر صفوی تبیین کند.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
الف. فارسی:
ابوبکر بن عبدالله (1387)، تاریخ عثمان پاشا (شرح یورش عثمانی به قفقاز و آذربایجان و تصرف تبریز؛ 993ـ986ق.)، به کوشش: یونس زیرک، ترجمه از ترکی عثمانی، مقدمه و توضیحات نصرالله صالحی، تهران: انتشارات طهوری.
افوشته­ای نطنزی، محمود بن هدایت‌الله (1373)، نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار، به اهتمام: احسان اشراقی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بروسه­لی، محمد طاهر (1333قمری)، عثمانلی مؤلفلری، استانبول: مطبعة عامره.
پارسادوست، منوچهر (1388)، شاه عبّاس اوّل، پادشاهی با درس­هایی که باید فرا گرفت، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ترکمان، اسکندر بیک (1387)، تاریخ عالم آرای عبّاسی، با اهتمام و تنظیم: ایرج افشار، تهران: شرکت سهامی انتشار.
حقی اوزون چارشلی، اسماعیل (1372)، تاریخ عثمانی، جلد 3، ترجمه: وهاب ولی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سِلانیکی، مصطفی افندی، تاریخ سِلانیکی، ترجمه: حسن بن علی؛ تصحیح، ترجمه، مقدمه و توضیحات: نصرالله صالحی، (این اثر از سوی انتشارات طهوری در دست چاپ است.)
فلسفی، نصرالله (1343)، زندگانی شاه عبّاس، تهران: کیهان.
منشی قمی، قاضی احمد بن حسین (قاضی احمد قمی) (1383)، خلاصة­التواریخ، بهتصحیح: احسان اشراقی، انتشارات دانشگاه تهران.
نوایی، عبدالحسین (1367)، شاه عبّاس: مجموعة اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشت‌های تفصیلی، تهران: انتشارات زرین.
نوزاد، فریدون (به کوشش) (1373)، نامه­های خان احمد گیلانی، تهران: انتشارات بنیاد موقوفات افشار.
نویدی شیرازی، خواجه زین العابدین علی (عبدی بیگ) (1369)، تکملة­الاخبار (تاریخ صفویه از آغاز تا 978 قمری)، به تصحیح: عبدالحسین نوایی، تهران: نشر نی.
وحید قزوینی، محمد طاهر بن حسین (1383)، تاریخ جهان آرای عبّاسی، به تصحیح: سید سعید میر محمد صادق، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هامر پورگشتال، یوزف (1367)، تاریخ امپراتوری عثمانی، ترجمه: میرزا زکی علی آبادی، به اهتمام: جمشید کیان‌فر، تهران: انتشارات زرّین.
غیرفارسی:
Mehmet İpşirli(1978), “Mustafa Selaniki and his History”; İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı;9, Edebiyat Fakültesi Matbaasi.
Selaniki Mustafa Efendi(1999): Tarih-i Selaniki (971-1008 / 1563- 1600), Hazırlayan: Prof. Dr. Mehmet İpşirli. Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Redhouse, Türkçe/Osmanlıca-İngilizce Sözlük (1999), İstanbul.