1. زوایای پنهان برقراری روابط ایران و ژاپن بر پایه اسناد وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران

داود چرمی

دوره 11، شماره 43 ، تیر 1389، صفحه 1-56

چکیده

  روابط سیاسی دو کشور ایران و ژاپن به طور رسمی در 10 فروردین 1308 برقرار شد. در جهان سیاست، برقراری روابط میان کشورها مستلزم انجام مذاکرات دوجانبه بین طرفین است که پس از توافق بر اصول مشترک به اجرا درمی‌آید. ...  بیشتر روابط سیاسی دو کشور ایران و ژاپن به طور رسمی در 10 فروردین 1308 برقرار شد. در جهان سیاست، برقراری روابط میان کشورها مستلزم انجام مذاکرات دوجانبه بین طرفین است که پس از توافق بر اصول مشترک به اجرا درمی‌آید. با نگاهی به اسناد وزارت امور خارجة جمهوری اسلامی ایران با تعجب درمی‌یابیم که مذاکرات بین ایران و ژاپن به طریق ناپیوسته بیش از بیست سال به طول انجامیده است. چه عواملی باعث شده‌اند این مذاکرات طولانی شود؟ اسناد تاریخی، حاکی از آنند که دو عامل مهم در طولانی شدن مذاکرات، نقش اساسی داشته‌اند: 1. امتیازات مربوط به دولت کاملة‌الوداد. 2. نقش روسیة تزاری. مقاله حاضر، ضمن بررسی این عوامل، تلاش دارد پیش زمینه‌ها و روند برقراری روابط میان ایران و ژاپن را با تکیه بر اسناد بایگانی وزارت امور خارجه نمایان سازد.

---

• مشاهده مقاله

2. رویکرد ایرانیان سدة بیستم به الگوی ژاپنی در روند مدرن‌سازی* (با تکیه بر مدرن‌سازی آموزشی و آموزش زنان)

زهرا حامدی؛ زهرا علیزاده بیرجندی

دوره 11، شماره 43 ، تیر 1389، صفحه 57-70

چکیده

  رویکرد ایرانیان به ژاپن به عنوان الگوی شرقی و نمونه موفق مدرن‌سازی در سدة بیستم، دلایل متعددی دارد. بخشی از این دلایل مربوط به پیشینه‌ و سوابق مطلوب این الگو در ذهن ایرانیان سدة نوزده و برخی دیگر مربوط ...  بیشتر رویکرد ایرانیان به ژاپن به عنوان الگوی شرقی و نمونه موفق مدرن‌سازی در سدة بیستم، دلایل متعددی دارد. بخشی از این دلایل مربوط به پیشینه‌ و سوابق مطلوب این الگو در ذهن ایرانیان سدة نوزده و برخی دیگر مربوط به وجوه اشتراک و همسانی‌هایی است که این دو جامعه را به هم پیوند می‌داد. در کنار این دلایل، تاثیر لطمه‌های ناشی از تکاپوهای استعماری کشورهای غربی ـ که منجربه بروز احساسات شدید بیگانه هراسی به‌ویژه در مورد روس و انگلیس شد ـ نیز درخور توجه است. مقالة حاضر ضمن بررسی علل این رویکرد، با تاکید بر مدرن‌سازی آموزشی و آموزش زنان، بازتاب آن را در جراید و افکار عمومی نمایان ساخته است. در این بررسی نشان داده شده است که نخبگان فکری سیاسی در رویارویی بااین الگو صرفاً به بیان مصادیق پیشرفت‌های ژاپن در عرصه‌های مختلف پرداخته‌اند و از تبیین و واکاوی علل ترقی غفلت ورزیده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 228.43 K

3. آوانِس‌خان مساعدالسلطنه؛ نخستین وزیرمختار ایران در ژاپن

هاشم رجب زاده

دوره 11، شماره 43 ، تیر 1389، صفحه 71-105

چکیده

  آوانِس ماسحیان (1350ـ 1282ق./ 1931ـ1864م.) ملقّب به مساعدالسلطنه از ارمنیان برجسته ایران و از شخصیت‌های علمی و دولتمردان اوایل سده بیستم است. او تحصیلات خود را در تهران، تبریز و پاریس گذراند و پس از بازگشت به ایران ...  بیشتر آوانِس ماسحیان (1350ـ 1282ق./ 1931ـ1864م.) ملقّب به مساعدالسلطنه از ارمنیان برجسته ایران و از شخصیت‌های علمی و دولتمردان اوایل سده بیستم است. او تحصیلات خود را در تهران، تبریز و پاریس گذراند و پس از بازگشت به ایران در سال 1301ق./ ۱۸۸۴م. مترجم مخصوص ناصرالدین شاه شد و در فعالیت‌های علمی و دیپلماتیک خوش درخشید و تا وزیرمختاری ایران در لندن ترقی یافت. آخرین مأموریت او، به عنوان وزیرمختار ایران در توکیو بود. آوانِس‌خان که از نخستین مترجمان برجسته آثار ادبی و علمی از زبان انگلیسی به فارسی است، در خدمات رسمی و اداری نیز شخصیتی ممتاز بود و احترام و تحسین همگنان، معاشران و رؤسای خود را برمی‌انگیخت. از دیگر جنبه‌های چشمگیر شخصیت و فعالیت او تلاشی بود که در سال‌های پس از جنگ جهانی اول برای ایجاد دولت مستقل ارمنستان نشان داد. شماری از رجال و محققان برجستۀ ایرانی، وی را به دانشوری و کاردانی در خدمات مملکتی ستوده‌اند. آکیئو کاساما نخستین وزیرمختار ژاپن در ایران نیز، که تقریباً هم‌زمان با وزیرمختاری آوانِس‌خان در توکیو او هم در تهران مأموریت داشت، در خاطرات خود شرحی تحسین‌آمیز درباره این چهره برجسته ایرانیِ ارمنی نگاشته است. آوانِس‌خان علاوه بر خدمات دولتی و  دیپلماتیک، در مدرسه سیاسی تهران درس حقوق می گفت و در دوره ششم مجلس شورای ملی نمایندگی ارمنیان را برعهده داشت. آخرین مقام سیاسی او ریاست نمایندگی دیپلماتیک ایران در توکیو بود که حدود یک سال (تا مرداد ۱۳۱۰/ژوئیه ـ  اوت ۱۹۳۱) به طول انجامیدو در خاربین، سرِ راه بازگشت از توکیو ـ از طریق سیبری ـ درگذشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 6.48 MB

4. واکاوی سفرنامه یوشیدا ماساهارو از منظر انحطاط‌شناسی ایران دورة قاجار*

مجید سلماسی

دوره 11، شماره 43 ، تیر 1389، صفحه 107-134

چکیده

  تبیین چیستی انحطاط ایران در دوره قاجار وشناخت اسباب و عوامل و یافتن چاره و سامان آن مهم‌ترین هدف این پژوهش و به باور نگارنده این سطور مهم‌ترین فایده تاریخی است که از آن می‌توان یاد کرد.یوشیدا ماساهارو ...  بیشتر تبیین چیستی انحطاط ایران در دوره قاجار وشناخت اسباب و عوامل و یافتن چاره و سامان آن مهم‌ترین هدف این پژوهش و به باور نگارنده این سطور مهم‌ترین فایده تاریخی است که از آن می‌توان یاد کرد.یوشیدا ماساهارو نخستین فرستاده سیاسی ژاپن به ایران در دوره جدید است که بیشتر با هدف برقراری روابط  سیاسی بین ایران و ژاپن در ثلث پایانی سده نوزدهم به ایران آمد و البته غایت اصلی مأموریتش ایجاد روابط بازرگانی بود. این بازمانده از یک خاندان سامورایی که حقوق خوانده و به کار دیپلماسی اشتغال داشت در طول سفرش با دقت و وسواسی شاعرانه، اوضاع ایران را نگریسته و با ژاپن مقایسه کرده است. ژاپنی که مانند ایران از نیمه سده نوزدهم تجددطلبی و ترقی‌خواهی را شروع کرد، اما مجموعه عوامل درونی و بیرونی سرنوشت نوسازی و توسعه در این دو کشور را به اندازه شرق و غرب آسیا از هم دور ساخت. گرچه ماساهارو به صورت سامان یافته و کلاسیک به انحطاط ایران و عوامل آن نگاه نمی‌کند و اساساً چنین رسالتی را دنبال نمی‌نماید، اما روح حساس و احساسات ملی ـ آسیایی وی تصاویری از ایران سال‌های پایانی سده نوزدهم ارائه می‌کند که در دیدگان محقق جستجو گر می‌تواند چیستی، چرایی و چگونگی انحطاط ایران را نمایان سازد. و صد البته یافته‌های این پژوهش با نظرات دیگر سفرنامه نویسان و مورخان و محققان باید به عرصه نقد و بررسی کشیده شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 304.25 K

5. بررسی روابط دوجانبه ایران و ژاپن (با تأکید بر دهه 50 و 60 میلادی)*

سارا صفاری

دوره 11، شماره 43 ، تیر 1389، صفحه 135-150

چکیده

  هرگاه کشوری، از قابلیت‌های اقتصادی بیشتری برخوردار باشد، نیازش به همکاری با سایر کشورها افزایش می‌یابد. گسترش همکاری‌های ایران و ژاپن تحت‌‌تأثیر ضرورت‌های اقتصادی و نیاز آنها به یکدیگر در چارچوب ...  بیشتر هرگاه کشوری، از قابلیت‌های اقتصادی بیشتری برخوردار باشد، نیازش به همکاری با سایر کشورها افزایش می‌یابد. گسترش همکاری‌های ایران و ژاپن تحت‌‌تأثیر ضرورت‌های اقتصادی و نیاز آنها به یکدیگر در چارچوب اقتصاد بین‌الملل قابل طرح است. در پی پاسخ به این پرسش که روند همکاری‌های ایران و ژاپن به چه شکل بوده و چه عواملی منجر به ارتقاء سطح همکاری‌های این دو کشور گردیده است، نگارنده کوشیده با پذیرش این فرضیه که قابلیت‌های اقتصادی ژاپن و قرار گرفتن هر دو کشور در بلوک غرب از یک‌سو و نیاز ژاپن به مواد اولیه به‌خصوص نفت ایران از سوی دیگر، موجب همکاری‌های متقابل فزاینده میان ایران و ژاپن گشته است؛ به این سؤال پاسخ دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 224.2 K

6. نگاه آسیایی در روابط معاصر ایران و ژاپن

سید عباس عراقچی

دوره 11، شماره 43 ، تیر 1389، صفحه 151-170

چکیده

  اگرچه روابط دیپلماتیک دو کشور ایران و ژاپن به‌طور رسمی از سال 1929 میلادی (1308 خورشیدی) آغاز شده است، امّا تبادل فرستادگان سیاسی از سال‌ها قبل انجام می‌پذیرفت. در طول بیش از یکصد و سی سال روابط میان ایران ...  بیشتر اگرچه روابط دیپلماتیک دو کشور ایران و ژاپن به‌طور رسمی از سال 1929 میلادی (1308 خورشیدی) آغاز شده است، امّا تبادل فرستادگان سیاسی از سال‌ها قبل انجام می‌پذیرفت. در طول بیش از یکصد و سی سال روابط میان ایران و ژاپن، فرستادگان و مقامات متعددی در سطوح مختلف به دو کشور سفر کرده و هیئت‌های گوناگونی تبادل شده‌اند که به طور طبیعی برخی از این سفرها تاثیرگذارتر بوده و برخی فرستادگان نقش تعیین‌کننده‌تری در روابط دو کشور ایفاء کرده‌اند. مطالعه سفرنامه‌ها و خاطرات ژاپنی‌ها و ایرانی‌ها از یکدیگر، به‌ویژه خاطرات دیپلمات‌ها و فرستادگان سیاسی آنها نکات آموزنده فراوانی را برای پژوهشگران روابط ایران و ژاپن دارد. از جمله مهم ترین نکاتی که در این خاطرات مشهود است نگاه نسبتا ثابت مقامات و سردمداران دو کشور به یکدیگر به عنوان دو کشور «آسیایی» بوده است که در طول زمان، علی‌رغم فراز و نشیب‌های سیاسی و بین‌المللی تغییر چندانی نیافته است. در این نوشتار تلاش شده است تا با واکاوی یافته‌ها و دستاوردهای برخی از تاثیرگذارترین فرستادگان، ماهیت این «نگاه آسیایی» موشکافی گردد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 353.83 K

7. ژاپن ـ روابط سیاسی و تجاری با ایران

نوابواکی کندو؛ مجید مطلبی شبستری

دوره 11، شماره 43 ، تیر 1389، صفحه 171-199

چکیده

  هر چند مشخص نیست که در چه زمانی ایران تماس‌های دیپلماتیک با ژاپن را آغاز کرده است، اما به نظر می‌رسد سال 1873م. و زمانی که ناصرالدین شاه قاجار در سفر اول خود به اروپا با یک مقام ژاپنی دیدار نمود، را بتوان ...  بیشتر هر چند مشخص نیست که در چه زمانی ایران تماس‌های دیپلماتیک با ژاپن را آغاز کرده است، اما به نظر می‌رسد سال 1873م. و زمانی که ناصرالدین شاه قاجار در سفر اول خود به اروپا با یک مقام ژاپنی دیدار نمود، را بتوان آغاز تماس‌های دیپلماتیک دو کشور دانست. معهذا هیچ‌گونه اطلاعات آماری پیرامون روابط تجاری بین دو کشور تا قبل از سال‌های 1920م. وجود ندارد. ایران اولین هیئت خود را در سال 1922م. به ژاپن اعزام نمود و متقابلا ژاپن در سال 1923م. و به منظور بررسی وضعیت سیاسی و اقتصادی ایران، هیئتی را به این کشور روانه ساخت. در ماه اوت 1929، ژاپن نمایندگی دیپلماتیک خود در تهران را برقرار ساخت و در ماه مه 1930، ایران نمایندگی دیپلماتیک خود در توکیو را افتتاح نمود.  با شروع جنگ جهانی دوم، ایران روابط دیپلماتیک با ژاپن را در 13 آوریل 1942 قطع کرد و سفارت ژاپن در تهران تعطیل شد. طی 8 سال بعد، هیچ‌گونه روابط دیپلماتیک بین ایران و ژاپن وجود نداشت، اما دو سال پس از خاتمه جنگ، تجارت ایران و ژاپن از سر گرفته شد. در فوریه 1979، دولت ژاپن رژیم جدید ایران را به رسمیت شناخت. آغاز جنگ ایران و عراق در سپتامبر 1980، باعث نگرانی دولت ژاپن گردید. از آنجائی‌که ژاپن با هر دو کشور ایران و عراق روابط اقتصادی داشت، لذا نسبت به جنگ موضع بی‌طرفانه‌ای اتخاذ نمود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 489.51 K

8. تأثیر فرهنگ ایران بر ژاپن باستان

تاکایاسو هی گوچی؛ حسین جواهریان

دوره 11، شماره 43 ، تیر 1389، صفحه 201-215

چکیده

  ایران، کشوری پهناور در غرب آسیا است که علیرغم دوری مسافت، طی قرون متمادی با ژاپن ارتباط داشته است. گواه بر این گفته‌ها، کهن‌ترین کتاب تاریخی ژاپن است که از حضور ایرانی‌ها در آن کشور سخن می‌گوید. علاوه ...  بیشتر ایران، کشوری پهناور در غرب آسیا است که علیرغم دوری مسافت، طی قرون متمادی با ژاپن ارتباط داشته است. گواه بر این گفته‌ها، کهن‌ترین کتاب تاریخی ژاپن است که از حضور ایرانی‌ها در آن کشور سخن می‌گوید. علاوه بر آن، مدارک و شواهدی موجود است که از حضور ایرانی‌ها در ژاپن و تـأثیر فرهنگ ایران بر آن سـرزمین حکایت می‌کند. پژوهش حاضر، تلاش دارد با تکیه بر آثار به جای مانده اعم از مکتوب و غیرمکتوب به بررسی این مقوله بپردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.81 MB

9. افسانه‌های مشترک ایران و ژاپن

کینگا مرکوس؛ حمیدرضا مدد

دوره 11، شماره 43 ، تیر 1389، صفحه 217-225

چکیده

  علاوه بر وجود برخی اشیای هنری و آثار باستانی ایران در مناطق مختلف ژاپن که از روابط دیرینه فرهنگی ایران و ژاپن حکایت می‌کند، تشابهات فراوانی در افسانه‌ها، اساطیر و فولکلورهای دو کشور به چشم می‌خورد. ...  بیشتر علاوه بر وجود برخی اشیای هنری و آثار باستانی ایران در مناطق مختلف ژاپن که از روابط دیرینه فرهنگی ایران و ژاپن حکایت می‌کند، تشابهات فراوانی در افسانه‌ها، اساطیر و فولکلورهای دو کشور به چشم می‌خورد. نمونه‌هایی از این تشابهات را می‌توان در داستان‌های کهن اوستا، شاهنامه فردوسی، تاریخ بلعمی و فارس‌نامه در مقایسه با کتاب تاریخ باستان ژاپن به نام نیهون شو‌گی به دست آورد. این تشابهات فرهنگی در برخی آیین‌های مشترک مانند جشن نوروز ایرانیان و عید سال نو ژاپنی‌ها نیز نمایان است. مقاله حاضر سعی دارد این بخش از مشترکات فرهنگی دو کشور را مورد بررسی قرار دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 253.04 K