مرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه
فصلنامه تاریخ روابط خارجی با همکاری انجمن دیپلماسی ایران منتشر میشود.فصلنامه تاریخ روابط خارجی1735-2010207920190622جایگاه اشکانیان ارمنستان در روابط بین ایران و روم (قرن دوم میلادی)119102162FAمحمد ملکیدکتری تاریخ ایران باستان دانشگاه تهرانJournal Article20200126<strong>چکیده</strong><br /><strong>حکومت اشکانیان ارمنستان پس از توافق شاهنشاهی اشکانی و امپراتوری روم به سال 63 میلادی، در سرزمین ارمنستان شکل گرفت. هدف از این توافق که پس از رقابتهای طولانی ایران و روم بر سر سلطه و نفوذ در ارمنستان با رضایت هر دو طرف درگیر حاصل شد، خاتمه</strong><strong></strong><strong>دادن به جنگ و درگیری بود. اما حاصل این توافق یعنی حکومت اشکانیان ارمنستان، مسئله اصلی رقابتهای ایران و روم در قرن دوم میلادی شد. تلاش امپراتوری روم برای نادیده</strong><strong></strong><strong>گرفتن پیمان راندیا و محدودکردن نفوذ شاهنشاهی اشکانی در ارمنستان، با نپذیرفتن شاهزادگان اشکانی حاکم بر ارمنستان و اصرار شاهنشاهی اشکانی برای به تخت</strong><strong></strong><strong>نشاندن شاهزادهای از خاندان خود بر ارمنستان، به جنگ و درگیری بین دو قدرت شرق و غرب در سراسر قرن دوم میلادی منجر شد.</strong><strong>پژوهش حاضر، ناظر بر این است که تهاجم امپراتوران روم به قلمرو شاهنشاهی اشکانی در سراسر قرن دوم میلادی، به دنبال پذیرش و یا عدم پذیرش شاهزادهای از خاندان اشکانی در ارمنستان از جانب ایران و روم صورت گرفت و اشکانیان ارمنستان در جنگ</strong><strong></strong><strong>های بین دو کشور، ابتدا بهعنوان متحد شاهنشاهی اشکانی و دوشادوش او بر ضد امپراتوری روم میجنگیدند، اما با آشکارشدن ضعف شاهنشاهی اشکانی در اواخر قرن دوم و در جریان جنگ سوم ایران با امپراتوری روم در این قرن، به عنوان متحد روم در جهت استقلال خود از شاهنشاهی اشکانی اقدام کردند</strong>.<br /> https://www.hfrjournal.ir/article_102162_be6abd7bb0d95f1cec9012dbb5f35120.pdfمرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه
فصلنامه تاریخ روابط خارجی با همکاری انجمن دیپلماسی ایران منتشر میشود.فصلنامه تاریخ روابط خارجی1735-2010207920190622روابط سیاسی دولت ایدیقوت با مغولان مرکزی2150102163FAجواد عباسیعضو هیئت علمی گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی مشهد، ایرانابراهیم خسرویکارشناس ارشد تاریخJournal Article20200126<strong> </strong><br />اویغورستان از مناطقی بود که به جهت موقعیت جغرافیایی، شرایط فرهنگی، اداری و سیاسی اهمیت ویژهای برای فاتحان مغولی داشت. این دولت محلی از مهمترین متحدان مغولان مرکزی بود و در فتوحات و ارسال نیروهای نظامی و تدارکات نقش فعالی داشت. هدف اصلی مقاله حاضر، بررسی مناسبات سیاسی دولت محلی ترکان اویغور (کوچو/ ایدیقوت) با حکومت مغولان مرکزی از دوره چنگیزخان تا دوره قوبیلای و تأثیر این ارتباط بر روند حضور ترکان اویغور در ایران به روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر تحقیق کتابخانهای و منابع تاریخی است. یافتهها نشان میدهد که دولت محلی اویغورها، یک دولت ایلی بود و تا زمانی میتوانست استقلال خود را حفظ نماید که به خواستههای مغولان، از جمله خدمات نظامی جامه عمل بپوشاند. گرچه حضور مبلغان مذهبی، کاتبان و تجار اویغوری در میان قبایل مغولی پیش از ظهور چنگیزخان مطرح بوده است، اما با ایجاد پیوند سیاسی میان دولت اویغورها با چنگیزخان و تداوم آن از سوی جانشینان او، زمینه برای حضور تعداد زیادی از اویغورها در قلمرو امپراتوری فراهم شد. هر چند طبیعی جلوه مینماید که نیروهای متعدد تابع خان بزرگ مغولی موظف به خدمت و همراهی با آنان بودند، اما به نظر میرسد که مناسبات سیاسی دوستانه اویغورهای غربی با مغولان که اعتماد متقابل ایجاد کرده بود، در جهت حضور آنان در ایران مؤثر واقع شود.<br /> https://www.hfrjournal.ir/article_102163_74a0686f337bac1833ead986bb9c5a72.pdfمرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه
فصلنامه تاریخ روابط خارجی با همکاری انجمن دیپلماسی ایران منتشر میشود.فصلنامه تاریخ روابط خارجی1735-2010207920190622خلیجفارس در برشی تاریخی از کتاب های قرن ۱۹ میلادی کتابخانه کنگره آمریکا5179102164FAاحمدرضا متولیاستادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه پیام نورعباس بوریکارشناس ارشد تاریخ تشیعJournal Article20200126 چکیده<br />نام خلیجفارس در سالهای اخیر با چالشهایی مواجه گردیده که غیرواقعی و بیشتر بر اساس<span style="color: #008000;"> </span>احساسات سیاسی ناشی از عصبیتهای قومی و دور از واقعیتهای تاریخی بوده است. نویسندگان در<span style="color: #008000;"> </span>پژوهش خود، آثار تألیفشده در قرن 19میلادی، موجود در کتابخانه کنگره آمریکا را بررسی کرده و از<span style="color: #008000;"> </span>آن میان برکتبی که هر یک به فراخور محتوا به این منطقه دریایی پرداخته، تمرکزکردهاند. آنها در این<span style="color: #008000;"> </span>حقیق که به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شده، به نتایجی دست یافتهاند. نخست: آنچه تحت نام<span style="color: #008000;"> </span>خلیج عربی مطرح میشود، معادل دریای سرخ است که طبق اسناد، به مرزهای کشورهای حاشیه دریای مذکور محدود میشود؛ دوم: خلیج فارس و خلیجعربی بر اساس اسناد مذکور، دو موقعیت<span style="color: #008000;"> </span>جغرافیایی کاملا متمایز هستند؛ سوم: از نام خلیج فارس در قرون گذشته و در آثار ادبی و سفرنامهها و در نتایج تحقیقات مورخان و جغرافیدانان، به وفور استفاده شده است.<br /> <br /> <br /> https://www.hfrjournal.ir/article_102164_6bfc5126ae49cfff9458ae60ffd5ecb4.pdfمرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه
فصلنامه تاریخ روابط خارجی با همکاری انجمن دیپلماسی ایران منتشر میشود.فصلنامه تاریخ روابط خارجی1735-2010207920190622نقش دریای خزر در مناسبات عصر ایلخانی81105102165FAالهه ابراهیمیتاریخ و تمدن ملل اسلامی-دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهدعبدالله همتیدانشگاه فردوسی مشهد- دامشکده الهیات- گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامیJournal Article20200126دریای خزر بزرگترین دریاچه جهان است که به دلیل قرارگرفتن بین قارههای آسیا و اروپا از نظر اقتصادی و سیاسی اهمیت زیادی برای کشورهای حاشیه آن از جمله ایران داشته است. این دریا و نواحی مجاور، نقشی مهمی در مناسبات تجاری و سیاسی عصر ایلخانی داشت و بازرگانان نواحی مختلف از طریق دریای خزر به برقراری مناسبات تجاری با غرب و شرق و نیز نواحی ساحلی آن میپرداختند؛ در این میان، موقعیت ارتباطی و تولیدات مناطق پیرامون در جذب بازرگانان خارجی اهمیت فراوانی داشت. تجار از جمله تاجران ونیزی و جنوایی با تردد در شهرهای تجاری غربی و جنوبی دریای خزر همچون دربند، بردعه، شماخی، تبریز و آمل با آنها دادوستد داشتند. دستیابی بر نواحی غربی دریای خزر که در روند فعالیتهای تجاری این دوره اهمیت فراوانی داشت، خود عاملی برای بروز اختلاف میان ایلخانان و اردوی زرین بود. این دو قدرت که ادعای حاکمیت بر نواحی مورد اختلاف، از جمله ناحیه قفقاز را داشتند، به منازعات مختلف با یکدیگر پرداختند که این امر، رونق تجاری این منطقه و رفتوآمد کاروانهای تجاری را با محدودیتهایی مواجه میساخت. بررسی نقش دریای خزر در مناسبات سیاسی و تجاری عصر ایلخانان و مبادلات بازرگانی که از طریق این دریا و نواحی اطراف آن صورت میگرفت، از اهداف پژوهش حاضر است.https://www.hfrjournal.ir/article_102165_f8657a1ab863a02b90e319f20df3a9cb.pdfمرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه
فصلنامه تاریخ روابط خارجی با همکاری انجمن دیپلماسی ایران منتشر میشود.فصلنامه تاریخ روابط خارجی1735-2010207920190622رویارویی ساحلنشینان مکران و صفویه با پرتغالیها107126102166FAعبداله صفرزائیاستادیار گروه تاریخ دانشگاه ولایتJournal Article20200126<strong>همزمان با روی کار آمدن صفویان در ایران، استعمارگران پرتغالی بر بخشهایی ازسواحل و جزایر جنوبی ایران استقرار یافتند. با توجه به شرایط منطقهای و جهانی آن روزگار، این مسأله منجر به مناسباتی چندجانبه میان صفویان و پرتغالیها گردید. حضور پرتغالیها در سواحل جنوبی ایران از جانب ساکنان این منطقه نیز واکنشهایی به دنبال داشت. از این رو، پرسشی مطرح است که عملکرد ساحلنشینان مکران در روابط ایران و پرتغال در آن دوره چه نقشی داشتند؟ با بررسی ابعاد این مسأله، چنین استنباط میشود که تحرکات ساحلنشینان مکران در ابتدا منجر به همکاری مشترک صفویان و پرتغالیها گردید. البته عملکرد پرتغالیها به گونهای بود که نه تنها بلوچهای سواحل مکران به مقابله جدی با پرتغالیها برخاستند، بلکه حکومت صفوی نیز سیاست مقابله با پرتغالیها را در پیش گرفت. جنگهای فرسایشی طولانی بلوچها با پرتغالیها در تضعیف موقعیت آنان در آبهای جنوبی ایران تأثیرگذار بود. بنابراین، در جریان اخراج پرتغالیها از جزایر و سواحل جنوبی ایران در زمان شاه عباس، بلوچها نیز در همراهی و همکاری با صفویان نقشآفرین بودند و در این مقاله، نقش ساحل</strong><strong></strong><strong>نشینان مکران در جهت</strong><strong></strong><strong>دهی روابط متقابل صفویان و پرتغالیها مشخص شده است. نوشته حاضر به روش تاریخی با توصیف و تحلیل دادههای تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانهای، داستانها، اشعار و حکایات بازمانده از آن دوره نگاشته شده است.</strong><br /><strong> </strong>https://www.hfrjournal.ir/article_102166_7c3c0483d64262f1665bf213026714df.pdfمرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه
فصلنامه تاریخ روابط خارجی با همکاری انجمن دیپلماسی ایران منتشر میشود.فصلنامه تاریخ روابط خارجی1735-2010207920190622تحلیل تاریخی از مراحل اولیه پروژه مشترک پتروشیمی ایران و ژاپن127144102167FAاومنو نائوتوشیاستاد دانشگاه بازرگانی اوزاکامحمد چگینیکارشناس اسناد و پژوهش مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجهJournal Article20200126<strong>چکیده</strong><br /><strong>مقاله حاضر با هدف روشن شدن روند راهاندازی "پروژه پتروشیمی ایران و ژاپن" با تمرکز بر دوره زمانی دهه 60 و70 میلادی تدوین شده است. این پروژه به علت سرنوشت غمبار و تأسفبرانگیزش در ژاپن معروف شد و همه اتفاقات، نظیر شوک نفتی سال ۱۹۷۳م.، انقلاب سال ۱۹۷۹م. و جنگ هشت ساله ایران و عراق در دهه ۸۰ میلادی در طول اجرای این پروژه رخ داد و در حالی که ضرر و زیان فراوانی برای شرکتهای سرمایهگذار به بار آورد، در سال ۱۹۸۹م. به پایان رسید. در پژوهش حاضر، نویسنده تلاش میکند تا با کشف دو واقعیت مهم و مؤثر بر پروژه، آن را مورد بررسی قرار دهد. یک: مهارت متمایز مذاکرهکنندگان ایرانی که از همان ابتدا منجر به عقبنشینی تدریجی طرف ژاپنی از مواضع خود در این پروژه شد؛ ایرانیان همواره ابتکار عمل مذاکره را در دست داشتند تا طرف ژاپنی را در خلیج فارس حفظ نماید. دوم: درگیری پیچیده نه تنها بین منافع ایران و ژاپن، بلکه بین شرکتهای ژاپنی دخیل در این پروژه بود؛ آنها نتوانستند تضاد منافع را حل کنند. بدین سبب، یکی از دلایل تأخیر در مراحل ابتدائی پروژه، همین امر بود. در نتیجه،"پروژه پتروشیمی ایران و ژاپن" از همان آغاز در دام مشکلات و درگیریهای سازمانی گرفتار شد. از آنجایی که پروژه در نهایت شکست خورد، شرکتهای ژاپنی نیز از انتشار اسناد آرشیو برای روشن شدن ابعاد آن خودداری کردند. نویسنده برای غلبه بر این نقص در تحقیقات تاریخی، رویکرد تاریخ شفاهی مبتنی بر مصاحبه همراه با جمعآوری اطلاعات از طریق جستجو در مقالات و مطالب منتشره درباره این پروژه را در پیش گرفته است. از طریق رویکرد تاریخ شفاهی، وی تلاش کرد که به حقایقی دست یابد تا بتواند پروژه پتروشیمی ایران و ژاپن را بر پایه واقعیات و اسناد جدید تحلیل نماید.</strong><br /> https://www.hfrjournal.ir/article_102167_06e80486a1c7ec56f1f3e26c68b73d00.pdf