نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

پس از جنگ جهانی دوم، جهان به دو قطب متضاد به رهبری آمریکا و شوروی تقسیم شده بود. استراتژی آمریکا جلوگیری از گسترش نفوذ کمونیسم در جهان به‌ویژه در منطقه خاورمیانه بود. بدین منظور سیاست اتحاد منطقه‌ای را از طریق پیمان‌های دفاعی سیاسی، اقتصادی در پیش گرفت و پیمان ناتو و سیتو و سپس بغداد (1955م.)را به عنوان حلقه امنیتی علیه شوروی به وجود آورد. در پیمان بغداد علاوه بر اهداف سیاسی و نظامی اهداف اقتصادی نیز مدنظر قرار داشت. پیمان بغداد با کودتای عبدالکریم قاسم (1958م.) و خروج عراق از آن تضعیف گردید و مقر آن به آنکارا انتقال داده شد و به سازمان پیمان مرکزی- سنتو- تغییر نام یافت. در این مقاله روند پیدایش و تأثیرات منطقه­ای این پیمان مورد بررسی و تحلیل قرار می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
کتاب‌ها:
آرامش، احمد (1369)، خاطرات سیاسی، به تصحیح: غلامحسین میرزا صالح، اصفهان: جی نشر.
آوری، پیتر (1379)، تاریخ معاصر ایران، ج سوم؛ چاپ چهارم، ترجمه: محمد رفیع مهرآبادی، تهران: عطایی.
اختریان، محمد (1375)، نقش امیر عباس هویدا در تحولات سیاسی ـ اجتماعی ایران، تهران: علمی.
ازغندی، علیرضا (1384)، روابط خارجی ایران 1320-1357، چ ششم، تهران: علمی.
انصاری، عبدالحسین مسعود (1353)، زندگانی من و نگاهی به تاریخ سیاسی ایران و جهان، ج پنجم، تهران: ابن سینا.
اسناد لانه جاسوسی آمریکا، (1386)، کتاب اول، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
بوسنوی، برمکیان، « پیمان بغداد »، در: دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: کاظم موسوی بجنوردی، ج دوازدهم، تهران: انتشارات دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
بیل، جیمز (1371)، عقاب و شیر (تراژدی روابط ایران و آمریکا)، ترجمه: مهوش غلامی، تهران: کوبه.
 بکاری، علیرضا (1372)، نواب صفوی سفیر سحر، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
بی‌نام، (1384)، انقلاب اسلامی ایران، تهران: معارف.
پارسادوست، منوچهر (1385)، ما و عراق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
تفضلی، ابوالقاسم [بی‌تا]، سرگذشتی پیش نوشته؛ [بی‌جا]: [بی‌نا].
جعفری ولدانی، اصغر (1367)، بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران و عراق تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
حسینیان، روح الله (1382)، بیست‌سال تکاپوی اسلامی شیعی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
درویشی سه­تلانی، فرهاد (1386)، مناسبات امنیتی ـ نظامی ایران و آمریکا، تهران: معاونت تحقیق و پژوهش.
روبین، باری (1364)، جنگ قدرت‌ها در ایران، ترجمه: محمود شرقی، تهران: آشتیان.
شارل موژل، فرانسوا و سورین پاکتو (1377)، تاریخ روابط بین‌الملل(1990-1815) ترجمه: علی بیگدلی و منصور رحمانی، تهران: عطا.
علیزاده، حسین (1384)، تاریخ روابط ایران و مصر، تهران: وزارت امور خارجه.
علی بابایی، غلامرضا (1369)، فرهنگ علوم سیاسی، ج دوم، تهران: ویس.
فونتن، آندره (1369)، تاریخ جنگ سرد، ج دوم، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ مهدوی تهران: نو.
کامران مقدم، شهین دخت (2536 )، تاریخ کشورهای همجوار، ج دوم، تهران: دانشگاه تربیت معلم.
گازیورسکی، مارک ج. (1373)، سیاست خارجی آمریکا و شاه، چاپ دوم، ترجمه: جمشید زنگنه، تهران.
گود، جیمز اف (1382)، ایالات متحده و ایران و تأثیر مصدق بر روابط دو جانبه ترجمه:مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس.
لنچافسکی، ژرژ (1337)، تاریخ خاورمیانه، ترجمه: هادی جزایری، تهران: اقبال.
لیاف، زهیر (1355)، عراق و روابط آن با ایران از هزاره چهارم پیش از میلاد تا سال 1975، تهران: اعلمی.
محمدی، منوچهر (1377)، مروری بر سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی یا تصمیم گیری در نظام تحت سلطه، تهران: دادگستر و میزان.
میرفندرسکی، احمد (1382)، در همسایگی خرس، تهران: علم.
مقصودی، مجتبی (1380 )، تحولات سیاسی - اجتماعی ایران (1320-1357) چاپ اول، تهران: روزنه.
مقتدر، هوشنگ [بی‌تا]، سیاست بین الملل و سیاست خارجی، تهران: موسسه خدماتی مفهرس.
ولیان، عبدالعظیم (1345 )، تضادهای سیاسی آمریکا و شوروی در کشورهای عربی خاورمیانه پس از جنگ جهانی دوم 1945-1960، تهران: دانشگاه تهران.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1375)، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی 1320-1357، چ سوم، تهران: البرز.
 
نشریات:
آذرنگ، عبدالحسین، «پیمان بغداد پیمانی بی ثمر و با پیامدهای ناگوار»، مجله علمی - پژوهشی تحقیقات اسلامی، سال دهم، شماره 1 و 2، صفحه 228-224.
احمدی، محمود طاهر، «پیمان بغداد و تأثیر آن بر روابط ایران و شوروی» فصلنامه گنجینه اسناد، 1385، سال شانزدهم، دفتر اول، شماره 61، صفحه 37-36.
[بی‌نام]، « درباره علل انعقاد و پیوستن ایران به پیمان بغداد »، روزنامه سلام، ص 9.
دهنوی، نظامعلی، «روابط سیاسی ایران و عراق در عصر حاکمیت عبدالکریم قاسم »، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، 1383، سال پنجم، صص 65-48.
نوری، حسن،«ناکارآمدی پیمان‌های منطقه‌ای در دوران جنگ سرد»، روزنامه جام جم، ویژه تاریخ معاصر ایران، شماره 30، ص 2.
 
اسناد:
آرشیو اسناد وزارت امور خارجه ایران – سال 1335 شمسی، سند 5394 و سال 1338 شمسی، سند 496 و 468.
کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی (بنیاد پژوهش های اسلامی)، سال 1336شمسی، سند 9/68463.
موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، سال 1955میلادی، اسناد 369 و 368 - 732- 145د.