نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه

چکیده

اسلامبولِ قدیم به دلیل نوع معماری مستعد حریق بود. این شهر در دوره عثمانی بارها دچار حریق‌های بزرگی شد. نوشتار حاضر، گزارشی از حریق قونسولخانه ایران در اسلامبول به سال 1293ق. است. این واقعه جز زیان‌های مادی، موجب از بین رفتن اسناد و منابع مهم تاریخی شد. مأمور اعزامی ایران، میرزا محبّعلی ­خان ناظم­الملک مرندی یکانلو بیشتر اسناد و منابع تاریخی را برای استفاده و استناد در کمیسیون تحدید حدود ایران و عثمانی گردآوری کرده بود. او پس از سوختن اسناد و منابع موجود در قونسولخانه، دست به تکاپوی همه‌جانبه زد. به این منظور، نامه‌های متعددی به صدراعظم و وزیر امور خارجه وقت، میرزا حسین­خان سپهسالار نوشت و با ذکر نشانی دقیق اسناد و منابع تاریخی، خواستار تهیه و ارسال آنها شد. نامه­های او و پاسخ­های سپهسالار در باره واقعه احتراق قونسولخانه ایران در اسلامبول هنوز منتشرنشده و این موضوع از دید پژوهشگران تاریخ روابط ایران و عثمانی پنهان مانده است. در جُستار حاضر، با استفاده از اسناد منتشرنشده وزارت امور خارجه، جنبه­های مختلف موضوع گزارش و تحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
کتاب‌ها و مقالات:
آدمیّت، فریدون، 2535، امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی.
اسنادی از روند انعقاد عهدنامه دوم ارزنة‌الروم، 1377، به‌کوشش: نصرالله صالحی، تهران: وزارت امور خارجه.
صالحی، نصرالله، 1392، «زندگی و آثار راغب محمد پاشا»، گزارش میراث، دوره دوم، ش 59-58، صص. 68-62.
------------، 1396، «زندگی و آثار خورشید پاشا»، گزارش میراث، دوره سوم، ش. 79-78، صص. 201-199.
------------، 1400، «کمیسیونهای تحدید حدود ایران و عثمانی و اسناد ارسالی به سفارت ایران در اسلامبول»، مندرج در «مجموعه مقالات سومین کنفرانس تاریخ روابط خارجی» به‌کوشش: سیّد محمدکاظم سجادپور، تهران: وزارت امور خارجه.
غروی، محمود، 1357، فهرست اسناد تاریخ ایران در آرشیو صدارت عثمانی در استانبول، تهران: بنیاد شاهنشاهی فرهنگستان­های ایران.
کتابچه خطّی گزارشها و رسائل، ش 6، آرشیو اداره حفظ و نگهداری اسناد، وزارت امور خارجه.
میرزا محبّعلی ­خان ناظم­الملک مرندی یکانلو، 1395، مجموعه رسائل و لوایح تحدید حدود ایران و عثمانی، 1309- 907 هجری قمری، به‌تصحیح و پژوهش: نصرالله صالحی، تهران: طهوری.
میرزا محبّعلی ­خان ناظم­الملک مرندی یکانلو، 1400، ملاحظات و محاکمات (چهار لایحه در تحدید حدود ایران، 1292-1294 هجری قمری)، به‌تصحیح و پژوهش: نصرالله صالحی، تهران: طهوری.
 
نشریات:
روزنامه وقایع اتفاقیّه، شماره 86، 8 ذیحجه 1268.
------------،  شماره 129، 14 شوال 1269.
------------، شماره 131، 28 شوال 1269.