نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی-تهران

2 دانشجوی دوره دکتری دانشگاه علامه طباطبایی، تهران- ایران

چکیده

بررسی رویدادها و جریان‌های سیاسی دو قرن اخیر و ارائه مستندی از تاریخ سیاسی- اجتماعی ایران معاصر، ضرورتی سیاسی است و به‌طور گریزناپذیری، موفقیت سیاست خارجی ایران در پیوند با موضوع نفت است و این موفقیت در بهترین حالت، زمانی به‌دست ‌آمده که سیاست خارجی کشور جهت‌گیری بین‌المللی داشته است. در سیاست خارجی، تصمیمات محصول فرآیند کار و وظیفه یک‌ نهاد نیست، بلکه محصول تأثیر جایگاه افرادی تلقی می‌شود که از موقعیت شغلی خود استفاده و به ایفای نقش پرداخته‌اند. باید گفت که ویژگی‌های شخصی، شغلی، انگیزه‌ها و عقاید بوروکراتیک در فرآیند تصمیم‌گیری، نقش عمده‌ای ایفاء می‌کنند و محیط روانشناختی، منبع غنی برای تبیین تصمیمات است. ایدئولوژی و عقاید، میراث تاریخی ذهنی، شخصیت فردی و آمادگی ذهنی از متغیرهای محیط روانشناختی هستند. در دویست سال اخیر، روابط خارجی ایران و انگلیس، فراز و نشیب‌های فراوانی داشته که تحلیل مسائل سیاسی- نفتی دو کشور در این دوره، بخش جداناشدنی از تاریخ سیاسی- اجتماعی ایران است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و مطالعات کتابخانه‌ای و اسناد را با دقت تحلیلی ترکیب می‌کند و بر اساس نظر گراهام آلیسون، تحلیل سیاست خارجى و رفتار حکومت‌ها را برحسب الگوى بازیگر خردمند مورد ارزیابى قرار می‌دهد؛ بنابراین، مقاله حاضر تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که شخصی‌نگری پادشاهان و زمامداران دوره مورد پژوهش از قرارداد دارسی در سال 1901م. تا قرارداد نفتی سال 1933م. چه تأثیری بر سیاست خارجی ایران و انگلیس با موضوع نفت داشته است؟

تازه های تحقیق

 

کلیدواژه‌ها

 

 
 
منابع و مآخذ
فارسی
آبراهامیان، یرواند، 1380، تاریخ ایران مدرن، چاپ چهارم، ترجمه: محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
 ابطحی، مصطفی و نصرالله حیدری، 1392، «بررسی رابطه نفت و توسعه‌نیافتگی در ایران، فصلنامه مطالعات سیاسی»، سال پنجم، شماره 19، بهار، صص. 44-25.
ازغندی، سیّد علیرضا، 1381، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، جلد اول، تهران: سمت.
آلیسن، گراهام، 1364، شیوه‌های تصمیم‌گیری در سیاست خارجی (تفسیری بر بحران موشکی کوبا)، ترجمه: منوچهر شجاعی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
امینی، علیرضا، 1382، تاریخ روابط خارجی ایران، چاپ اول، تهران: اهل‌بیت (ع).
بشیریه، حسین، 1385، آموزش دانش سیاسی، تهران: نگاه معاصر.
تیموری، ابراهیم، 1384،  دو سال آخر (یادداشت‌های روزانه سر جان کمبل)، تهران: دانشگاه تهران.
جمعی از نویسندگان،1344، کتاب سفید (تاریخچه و متن قراردادهاى مربوط به نفت ایران)، تهران: شرکت ملى نفت ایران.
حسن‌نیا، محمد،1391، «قرارداد نفتی1933»، فصلنامه مطالعات تاریخی، سال دهم، زمستان 1391، شماره39، صص. 156-126.
حشمت‌زاده، محمدباقر، 1388،  نفت ایران بین دو انقلاب، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
حیدری، نصرت‌الله  و میر ابراهیم صدیق، 1386، مسائل سیاسی و اقتصادی نفت ایران، ایلام: آرمان.
ذوقی، ایرج، 1380، مسائل سیاسی- اقتصادی نفت ایران، تهران: پاژنگ.
رمضانی، روح‌الله، 1399، تاریخ سیاست خارجی ایران از صفویه تا پایان پهلوی اول (879-1320 ه. ش.) ترجمه: روح‌الله اسلامی و زینب پزشکیان، تهران: نی.
روحانی، حسن، 1389، «سیاست خارجی و آینده نفت و گاز کشور، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی»، سال دوم، شماره سوم، پائیز، 37-7.
زاهدی، شمس‌السادات و حمید تنکابنی، 1394، «درآمدی برریشه‌شناسی دیوانسالاری ایران در دوره قاجار»، فصلنامه فرهنگ، شماره 71، تابستان، صص. 146-109.
شمیم، علی‌اصغر،1370،  ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: علمی
طاهری، ابوالقاسم،1394، روش تحقیق در علوم سیاسی، چاپ دوازدهم، تهران: قومس.
 فاتح، مصطفی، 1384، 50 سال نفت ایران، تهران: علم.
فیضی، سیروس، 1389، «تعامل نفت و سیاست خارجی ج. ا. ایران»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، سال دوم، شماره پنجم، بهار، صص. 137-109.
قاسمیان، سلمان و مصطفی ملایی، 1391، « قرارداد نفتی 1933 م و نحوه تنظیم آن»، فصلنامه پیام بهارستان، شماره 15، بهار، صص. 216-204.
لشگری، احسان، 1399، «اهداف ژئوپلتیک روسیه و انگلیس در تحدید مرزهای ایران در قاجاریه»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال بیست و یکم، شماره 84، پائیز،ئصص. 106-87.
مشیرزاده، حمیرا، 1394، «احیای حوزه تحلیل سیاست خارجی: تحلیل چندمنظوره»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دهم، شماره سوم، تابستان، صص. 169-138.
نصر، سیّد تقی، 1363،  ایران در برخورد با استعمارگران (از آغاز قاجار تا مشروطیت)، ج. 1، تهران: مؤلفان و مترجمان ایران.
نصیری، قدیر، 1380،  نفت و امنیت جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده راهبردی.
 
لاتین
Brecher, Michael, Blema Steinberg, & Janice Stein, 1969, "A Framework for Research on Foreign Policy Behavior"; Journal of Conflict Behavior, XIIII, I, March. 75-101.
Hermann, Margaret, 1997, Psychological Examination of Political Leaders; New York: Free Press.
Iain McLean, 1996, Concise Dictionary of Politics, Oxford University Press.
Sylvan, Donald A. & James F. Voss, 1988, Problem representation in Foreign Policy Decision Making. Cambridge: Cambridge University Press.
Taber, Charles, 1992, "POLI: An Expert System Model Of US Policy Belief System"; American Political Science Review; Vol. 86, No. 4, December, 888-904.