نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

جنگ جهانی اول (1336-1332 ق./ 1918-1914 م.) گرچه در اروپا آغاز شد، اما دامنة آن به تدریج به دیگر نقاط جهان از جمله ایران رسید. با اینکه دولت ایران اعلام بی‌طرفی کرد، اما دولت‌های درگیر موضع ایران را نادیده گرفتند. گروه‌های فکری، فرهنگی و سیاسی ایران، جنگ را با واکنش‌های متفاوتی تلقی کردند؛ در این میان، جنگ جهانی بازتاب در خور توجهی در ادبیات ایران به ویژه شعر یافت و اکثر شاعران ایرانی به عنوان بخشی از بدنه فکری و فرهنگی جامعه، شرایط اجتماعی ایران را که حمایت از دولت آلمان و انزجار و تنفر از دولت‌های انگلیس و روسیه بود، آشکار کردند. ادیب پیشاوری از جمله شاعرانِ ایرانی بود که انتقاد از تهاجم دولت‌های انگلیس و روسیه را موضوع برخی از اشعار خود قرار داد. در این پژوهش، دیدگاه و نظریات ادیب در باره جنگ جهانی اول و چگونگی حمایت وی از آلمان و متحدانش و انزجار از انگلیس و روسیه بررسی می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

نسخه‌های خطی
پیشاوری، ادیب (1336) قیصرنامه، به خط عبرت نائینی، نسخة خطی موجود در کتابخانه دانشکده ادبیات مشهد شماره ثبتd 65.
ـــــــــــــــ]بی تا[ قیصرنامه، به خط عبرت نائینی نسخه خطی موجود در کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شماره ثبت61456 /8128.
عبرت نائینی، محمدعلی (1376)، تذکره مدینه الادب، چاپ عکسی از روی نسخه خطی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
_____________ (1377)، نامه فرهنگیان، چاپ عکسی از روی نسخه خطی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
 
کتاب‌ها
آرین‌‌پور، یحیی (1351)، از صبا تا نیما، تهران: انتشارات فراکلین.
آقا بزرگ طهرانی (1404)، طبقات اعلام‌الشیعه، نقباء البشر فی‌القرن الرابع عشر، ج 2، با تعلیقات: عبدالعزیز طباطبایی، مشهد: نشر دارالمرتضی.
ابوالحسنی، علی (1373)، آینه‌‌‌دار طلعت، تهران: چاپ و نشر بنیاد.
ــــــــــــــــ (1382)، «اسب تروای ویلسن»، مجله زمانه، س 2، ش 14، آبان 1382، صص 18-14.
اسحاق، محمد (1363)، سخنوران نامی ایران، ج. 1، تهران: نشر طلوع و سیروس.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1357)، از پاریز تا پاریس، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
بامداد، مهدی (1352)، شرح حال رجال ایران در قرن 12، 13، 14، تهران: کتابفروشی زوّار.
پرنو، موریس (1324)، زیر آسمان ایران، ترجمه: کاظم عمادی، تهران: کتابفروشی علمی.
پیشاوری، ادیب (رضوی، احمد) (1362)، دیوان اشعار، گردآوری و تحشیه: علی عبدالرسولی، تهران: چاپ پارت.
تویسرکانی، پارسا (1346)، خاطره‌ای از ادیب پیشاوری، خاطرات واسناد، تهران: انتشارات وحید.
ـــــــــــــــ (1350)، (1)«خاطرات ادبی»، خاطرات وحید، س 9، ش 2، دوره جدید، دی ماه 1350.
ـــــــــــــــ (1350)، (2)«خاطرات ادبی»، خاطرات وحید، س 9، ش 3، دوره جدید، بهمن ماه 1350.
دولت‌آبادی، یحیی (1387)، حیات یحیی، با مقدمه و تصحیح: مجتبی برزآبادی فراهانی، تهران: انتشارات فردوس.
ریپکا، یان و دیگران (1383)، تاریخ ادبیات ایران، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران: سخن.
سپهر (مورخ‌الدوله)، احمدعلی (1362)، ایران در جنگ بزرگ، چاپ دوم، تهران: انتشارات ادیب.
سدیدالسلطنه، محمدعلی خان (1362)، سفرنامه سدیدالسلطنه «التدقیق فی‌ سیرالطریق»، به تصحیح: احمد اقتداری، تهران: انتشارات به نشر.
عبدالرسولی، علی (1362)، مقدمه‌ بر دیوان ادیب پیشاوری، تهران: چاپ پارت.
علوی، بزرگ (1386)، تاریخ ادبیات معاصر ایران، ترجمه: سعید فیروزآبادی، تهران: انتشارات توس.
کحال‌زاده، ابوالقاسم (1363)، دیده‌ها و شنیده‌ها «خاطرات»، به کوشش: مرتضی کامران، تهران: نشر فرهنگ.
کسروی، احمد (1364)، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، تهران: امیرکبیر.
کمره ای، محمد (1384)، روزنامه خاطرات سید محمد کمره ای، ج. 1، به کوشش: محمدجواد مرادی نیا، تهران: اساطیر.
گامین، گ. گ (1357)، عارف شاعر مردم، ترجمه: غلامحسین متین، تهران: انتشارات آبان.
لیتل فیلد، هنری ویلسون (1381)، تاریخ اروپا از 1815 به بعد، ترجمه: فریده قره چه داغی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
معلم حبیب‌آبادی، میرزا محمدعلی (1338)، مکارم الآثار، اصفهان: اداره کل فرهنگ و هنر اصفهان.
میرانصاری، علی (1377)، «ادیب پیشاوری» در دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی، ج 7، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایره المعارف اسلامی، صص 371-368.
هیوز، استوارت (1361)، تاریخ معاصر اروپا، ترجمه: علی‌اکبر بامداد، تهران: امیرکبیر.
 
نشریات
روزنامه عصر جدید، 18 ذیحجه 1333، س 2، ش 18.
روزنامه عصرجدید، 19 رمضان 1334، س 2، ش 120.