نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 هیات علمی علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

سیاست خارجی را در خوانشی پذیرفته‌شده، مجموعۀ راهبردها و جهت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری‌هایی تلقی می‌کنند که یک کشور در راستای تحقق منافع ملی در محیط خارجی دنبال می‌کند. از سوی دیگر سیاست خارجی به‌مثابۀ عینکی است که یک کشور بر دیدگان خود می‌زند و با آن به جهان پیشِ‌رو می‌نگرد. در این چشم‌انداز، پاره‌ای از هویت‌ها، منافع، ارزش‌ها و تجربه‌های تاریخی‌ و ملی مشترک، در جهت‌دادن به سیاست خارجی نقش دارند؛ به‌معنای دیگر، نقطۀ عزیمت سیاست خارجی در محیط داخلی متبلور می‌شود. سیاست خارجی همچون دیگر سطوح حکمرانی، کارگزارانی می‌طلبد که امور را رتق‌وفتق کنند، در جایگاه نمایندۀ کشور خود، علاوه بر ادب حکمرانی، آداب صحبت بدانند و توانی عمیق برای پیوند میان این دو فراهم آورند. از همین رهگذر، ضرورت پرداختن به کارگزاران برجستۀ سیاست خارجی در تاریخ معاصر ایران دوچندان می‌شود و بر پژوهشگران و علاقه‌مندان است تا با محوریت‌قراردادن پژوهش‌هایی از این دست، زمینۀ عرضۀ آنها را به جامعۀ علمی فراهم آورند. پژوهش حاضر بر آن است تا با تمرکز بر علی‌‌اصغر حکمت شیرازی به این پرسش پاسخ دهد که وی در جایگاه کارگزار سیاسی فعال، چه میراثی را در سیاست خارجی بر جای گذاشته است؟ آشنایی عمیق حکمت با زبان و ادبیات فارسی، فرهنگ و هویت ملی، اصالت خانوادگی، تسلط علمی، نویسنده‌ای پرکار و خوش‌فکر و همچنین زیست اجتماعی او در شیراز، شهر حکمت و ادب از متغیرهای مهم هستند که پژوهش را با پیچیدگی‌ها و جذابیت‌هایی خاص همراه می‌کند؛ به‌ویژه آنکه به‌لحاظ پژوهشی در بارۀ وی در قامت کارگزار برجستۀ سیاست خارجی کمتر کار شده است و اهمیت پژوهش حاضر از همین جهت درخور فهم خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

فارسی
 اساسنامه انجمن فرهنگی ایران و هند، ۱۳۲۳، تهران: کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران. اتحاد، هوشنگ، ۱۳۹۳، پژوهشگران معاصر ایران، تهران: فرهنگ معاصر.
اسمیت، هوستون، ۱۳۴۰، اسلام از نظرگاه دانشمندان غرب، تحریر، مترجم: علی‌اصغر حکمت، تهران: ابن‌سینا.
اندرمانی‌زاده، جلال، ۱۳۷۷، "پیمان نظامی- دفاعی ایران و امریکا در ۱۳۳۷ و عکس‌العمل دولت شوروی" فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال دوم، شماره ششم، صص: 206-131.
بشیریه، حسین. ۱۳۹۸، تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم، جلد دوم، لیبرالیسم و محافظه‌کاری تهران: نی.
حکمت، علی‌اصغر، ۱۳۳۳، پنج حکایت از آثار ویلیام شکسپیر، تهران: پیمان.
 -------------، ۱۳۳۷، نقش پارسی بر احجار هند: فهرستی از کتیبه‌ها و خطوط فارسی، تهران: ابن‌سینا.
-------------، ۱۳۴۲، نه گفتار در تاریخ ادیان، مجموعه دروس علی‌اصغر حکمت در دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز، شیراز: اتحادیه مطبوعاتی فارس.
-------------،  ۱۳۵۱،  سخن حکمت، به‌کوشش: حسن سادات ناصری، تهران: ابن‌سینا.
-------------، ۱۳۷۹، ره‌آورد حکمت، ۲ جلد، به‌کوشش: محمد دبیرسیاقی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-------------، ۱۳۸۲،  ره آموز حکمت: یادداشتهای روزانه سفر طهران میرزا علی‌اصغر خان حکمت شیرازی (از یکشنبه اول محرم ۱۳۳۲ تا سه‌شنبه ۲۹ شوال ۱۳۳۴ هجری قمری)، به‌اهتمام: سیّد محمد دبیرسیاقی، تهران: حدیث امروز.
-------------، ۱۳۸۴، ره آغاز حکمت: یادداشتهای روزانه میرزا علی‌اصغر خان حکمت شیرازی به‌اهتمام: سید محمد دبیرسیاقی، تهران: خجسته.
حسینی فسایی، حسن، ۱۳۶۴، فارسنامه ناصری، ۲ جلد، به‌تصحیح: منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
رستگار فسایی، منصور، ۱۳۸۵، علی‌اصغر حکمت شیرازی، تهران: طرح‌نو.
-------------، ۱۳۸۵،"علی‌اصغر خان حکمت شیرازی در هند"، فصلنامه نامه انجمن، سال چهارم، شمارۀ بیست و یکم، صص: ۹۶-۷۵.
رمضانی، روح‌اله، ۱۳۹۹، تاریخ سیاست خارجی ایران، ترجمۀ: روح‌اله اسلامی و زینب پزشکیان، تهران: نی.
رجایی، فرهنگ، ۱۳۹۸،  اندیشه و اندیشه‌ورزی، تهران: فرهنگ جاوید.
صدر، جواد، ۱۳۸۱، نگاهی از درون (خاطرات سیاسی دکتر جواد صدر)، به‌کوشش: مرتضی رسولی‌پور تهران: علم.
 قادری، حاتم، ۱۳۹۴، اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم، تهران: سمت.
مختاری اصفهانی، رضا، ۱۳۹۶، حکایت حکمت: زندگی و زمانه علی‌اصغر حکمت شیرازی رجال عصر پهلوی ۱، تهران: نی.
مردیها، مرتضی. (۱۳۹۸). لیبرالیسم محافظه‌کار، تهران: علمی و فرهنگی.
هیوود، اندرو. (۱۳۹۸). سیاست، ترجمه: عبدالرحمن عالم، تهران: نی.
 
لاتین
Burke, Edmund, 2003, Reflections on the Revolution in France. London: Yale University Press.
Encyclopædia Iranica, 2012, HEKMAT, Ali-ASGAR, March 22, Available in:
https://iranicaonline.org/articles/hekmat-ali-asgar .
Ali-Asghar Hekmat, 1947, “ Indo-Iranian Relations”, India Quarterly, Vol. 3, No. 3, pp. 317-320.
Nehru, Jawaharlal, 2008, The Discovery of India, India: Penguin India.
Oakeshott, Michael, 1962, Rationalism in Politics and Other Essays, London: Methuen.
Strauss, Leo, 1953,  Natural Right and History, Chicago: University of Chicago Press.
Strauss, Leo, 1968, Liberalism Ancient and Modern, New York: Basic Books.