نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

گرچه روابط دوجانبة ایران و روسیه سابقة طولانی دارد، اما همواره نشانه‌هایی از تنش، بی‌اعتمادی و ابهام در روابط این دو کشور وجود داشته است. در مقطع تاریخی 1357 1320ش. سیاست قدرت‌های بزرگ در برابر کشورهای جهان سوم و از جمله ایران، به طور کلی براساس قواعد جنگ سرد تدوین و اجرا می‌شد. وضع ایران پس از جنگ جهانی دوم نامناسب بود و پس از کودتای 28 مرداد 1332 از زیر نفوذ سنتی انگلیس، زیر سایة قدرت نوخاسته آمریکا درآمد. در محاسبات سیاسی آمریکا، ایران با توجه به نزدیکی و طول قابل توجه مرز با شوروی، در موقعیتی مهم و حساس جای داشت و به همین سبب، دو قدرت بر سر ایران کشمکش داشتند. بررسی و تبیین عوامل موثر بر سیاست خارجی ایران در برابر شوروی و زمینه‌های تعامل و تقابل دو کشور در دورة پهلوی دوم، به صورت توصیفی- تحلیلی موضوع تحقیق حاضر است،تاازاینطریقبتوان به درک مناسبی از روسیة کنونی، میراث‌دار اصلی اتحاد جماهیر شوروی، دست یافت.بی‌تردیدشناخت روسیه،در عرصة سیاستخارجیاهمیت بسیار دارد.
 

کلیدواژه‌ها

اتکین، موریل (تابستان 1374)، اسطوره‌های روابط ایران و شوروی، ترجمه: الهه کولائی، فصلنامه راهبرد، شماره 7.
ازغندی، علیرضا (1387)، روابط خارجی ایران 1357-1320، چاپ هشتم؛ تهران: نشر قومس.
امینی، علیرضا (1381)، تاریخ روابط خارجی ایران در دوران پهلوی، تهران: انتشارات صدای معاصر، چاپ اول.
اندر زمانی، جلال (تابستان 1377)، «اسناد؛ پیمان نظامی دفاعی ایران و آمریکا 1337 و عکس‌العمل دولت شوروی»، مجله تاریخ معاصر ایران، شماره 6.
ایوانف، م.س (1392)، «نگاهی به تاریخ ایران از عصر باستان تا روزگار معاصر»، ترجمه: محمد نایب‌پور، تهران: نشر نگاه گستران فردا.
ای. پ، پتروشفسکی و دیگران (1359)، تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ترجمه: کیخسرو کشاورزی، تهران: انتشارات پویش.
آوری، پیتر (1369)، تاریخ معاصر ایران؛ از کودتای 28 مرداد تا اصلاحات ارضی، ج2، ترجمه: محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: انتشارات موسسه مطبوعاتی عطائی.
روبین، باری (1363)، جنگ قدرتها در ایران، ترجمه: محمود مشرقی، تهران.
عطارزاده، مجتبی (پاییز 1378)، «بررسی روابط ایران و شوروی در دوره‌ حاکمیت کمونیسم»، فصلنامه‌ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال هشتم، شماره‌ 27.
فولر، گراهام (1373)، قبله عالم؛ ژئوپلتیک ایران، ترجمه: عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
فونتن، آندره (1366)، تاریخ جنگ سرد، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر نو.
کاتم، ریچارد (1383)، ناسیونالیسم در ایران، چاپ چهارم، ترجمه: احمد تدین، تهران: نشر کویر .
کرمی، جهانگیر (1388)، روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه (عصر نوین همکاری ها)، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
کیانی، داود (زمستان1382)، «ایران و شوروی: از تقابل منافع تا اتحاد تاکتیکی»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال دهم، شماره 4.
کارر دانکوس، هلن (1367نه صلح،نهجنگ، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر نو.
گنج بخش زمانی، محسن (بهار 1386)، «تحلیل اشغال ایران در جنگ جهانی دوم در چارچوب اهداف و استراتژی‌های کلان متفقین (انگلیس و شوروی)»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 30.
موسوی، سیّد رسول (زمستان 1374)، «روس‌ها در چشم ایرانیان؛ آسیب شناسی روابط ایران و روسیه»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال چهارم، شماره 12.
هرمن، ریچارد (آذر و دی1374)، «نقش ایران در ادراکات و سیاست‌های اتحاد جماهیر شوروی 1988-1946م.»، ترجمه: الهه کولایی، بخش اول، فصلنامه اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 100-99.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1369)، تاریخ روابط خارجی ایران؛ از پایان جنگ جهانی دوم تا سقوط رژیم پهلوی، تهران: امیرکبیر.
_______________ (زمستان 1380)، «ارزیابی سیاست خارجی ایران در دوره‌ دوم پهلوی»، مجله‌ علوم سیاسی، سال چهاردهم، شماره‌ 16.