نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
چکیده
اگرچه گسترش مناسبات خارجی ایران در سده‌های اخیر مستلزم روابط با تعداد فزاینده‌ای از کشورها بوده است، مطالعات در این زمینه عملاً به روابط ایران با قدرت‌های بزرگ محدود شده است و این امر به مفهوم مغفول ماندن مناسبات تاریخی ایران با سایر کشورها است. مقاله حاضر به بررسی روابط ایران و دانمارک اختصاص دارد که در سده‌های اخیر در شمار قدرت‌های بزرگ غربی قرار نداشت؛ بدین منظور طبیعت، مراحل، وجوه، دامنه و نیز تحول این مناسبات واکاوی می‌شود. یافته‌های این پژوهش دلالت بر آن دارد که در روابط بین دو کشور، توجه علمی دانمارک به ایرانشناسی، بر سایر حوزه‌ها تقدم داشت. به رغم تمایل هر دو دولت ایران و دانمارک برای برقراری مناسبات دو جانبه سیاسی- اقتصادی در اواسط سده 19 میلادی، این اقدام تا اتخاذ راهبرد تعامل با قدرت‌های درجه دوم غربی از سوی تهران و علاقمندی بخش خصوصی دانمارک به مشارکت در برنامه توسعه ایران در دهه 1930 به تعویق افتاد. مناسبات دو جانبه و مبتنی بر منافع ملی میان دو کشور با وجود نتایج سازنده برای طرفین، در مقابل سیاست قدرت‌های بزرگ آسیب‌پذیر بود و همین امر، آن را دستخوش فراز و نشیب‌هایی ناخواسته می‌کرد. افزون آن که در عصر پهلوی، به رغم تعلق هر دو دولت به اردوی غرب، محدودیت ظرفیت‌های دانمارک و نیز سیاست‌های هر دو دولت مانع از گسترش متوازن و همه جانبه این روابط گردید.
کلیدواژه‌ها
اسناد
آرشیو وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران:
علیقلی ممتازالسلطنه به وزرات امور خارجه (مکاتبات جلوس احمدشاه) 26- 6- 58- 1328ق.
گزارش جنرال کنسولگری ایران در تفلیس به وزارت امور خارجه 115- 1/5- 7- 1324ق. و 11-5-12-1329ق.
گزارش کنسول ایران در باکو به وزارت امور خارجه 63- 10- 12- 1329ق.
سواد متن استوارنامه با امضای ناصرالملک 114- 5- 58- 1330ق.
تقاضانامه استخدام هاکن کریستن سن پزشک دانمارکی 107- 4- 9- 1325ق.
پرونده مربوط به کارمندان سفارت دانمارک 61- 66- 1322ش.
نامه فضل‌الله نبیل به اداره تشریفات وزارت امور خارجه 24- 43- 1336ش.
گزارش هرمز قریب 55- 43- 1336ش.
ع.ا. ناصر گزارش ورود به کپنهاک و تقدیم استوارنامه به پادشاه دانمارک 64- 4- 50- 1338ش.
گزارش ح.مشفق کاظمی به وزارت امور خارجه 2- 28- 4- 50- 1338ش.
نامه وزارت امور خارجه به وزارت راه 39- 11- 1329ش.
ترجمه نامه کاردار ایران به وزارت امور خارجه در باره لغو روادید و ترجمه مکتوب وزارت امور خارجه دانمارک 268- 2/89- 1346ش.
مشفق کاظمی، ترجمه روزنامه هلسینگورداک 37- 109- 1340ش.
اسناد پل آکسل و شرکت ایران و دانمارک 271- 3/17- 1325ش. و 266- 2/7- 1327ش.
نامه وزارت مالیه به وزارت طرق 39- 52- 1315ش.
نامه آرام به منصور در باره اظهار تمایل وزیر بازرگانی دانمارک برای دیدار از ایران 35- 9- 21- 1338ش.
گزارش جواد کوثر 35- 18- 1339ش.
نامه علی اصغر ناصر به سناتور علی وکیلی 35- 81- 1339ش.
نامه خلعتبری وزیر امور خارجه به معینیان رئیس دفتر شاه در مورد سمینار جلب مشارکت و سرمایه‌گذاری صاحبان صنایع و اتحادیه کشاورزی دانمارک در کپنهاک 6/22- 2/4- 1353ش.
نامه مهرانگیز دولتشاهی به خلعتبری 6/22- 1/34- 1355ش.
یادداشت سفارت دانمارک به وزارت امور خارجه ایران در مورد سفر استادان دانمارکی به ایران 28-177-1345ش. و 43- 149- 1342ش. و 80- 6- 1315ش.
نامه مشفق کاظمی به وزارت امور خارجه برای کاوش‌های باستان‌شناسی در ایران 133-20-1338ش.
روابط علمی دو کشور 322-40-1353ش.و 17-2-1334ش. و 322-40-1354ش. و 57-150-1346ش. و 511-54-1355ش. و 289-39-1355ش.
نامه دولتشاهی به خلعتبری و خلعتبری به معینیان 303-39-1355ش. و 1/24-2/34- 1355ش. و 250-31-17-58-1356ش.
انتشارات رسمی
اداره کل گمرکات ایران، احصائیه تجارتی ایران، تهران، سال‌های 1332- 1309 ش.
مجموعه معاهدات دولت علیه ایران با دول خارجه ،به کوشش: مؤتمن الملک، تهران، 1328 .ق/ 1908م.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی
Iran: Political Diaries, vol. 11, ed. R. M. Burrell, Archive Edition, London, 1977.
روزنامه
ایران
کتاب‌ها و مقالات
اعتماد السلطنه، (1367) تاریخ منتظم ناصری، به کوشش: ا. رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
"روابط بازرگانی ایران و دانمارک،" نشریه اقتصاد، نامه اتاق بازرگانی، 1339،ش. 91 صص 18-15.
"ماجرای توقیف کشتی بازرگانان جافا و اعتراض دولت ایران به دولت دانمارک،" فصلنامه تاریخ روابط خارجی، 1379، ش. 3، صص 249-239.
Abildgren, K., “Consumer prices in Denmark 1502–2007, Scandinavian Economic History Review, (2010) 58:1, pp. 2-24.
Asmussen, Jes P., “Danish-Iranian Society”,Encyclopædia Iranica, 1994, vol. VII, pp. 292.
Churchill, Sir W., (1986) The Second World War, (The Grand Alliance), Houghton Mifflin Co., Boston.
Clawson, P., “Knitting Iran Together: The Land Transport Revolution, 1920-1940,” Iranian Studies (1993), 26: 3-4, pp. 235-250.
Cronin, S., “ An Experiment in Military Modernization: Constitutionalism, Political Reform and the Iranian Gendarmerie, 1910-21, Middle Eastern Studies, (1996), Vol. 32: 3, pp. 106-138.
Eshraghi, F., “Anglo-Soviet Occupation of Iran in August 1941”, Middle Eastern Studies, (1984), 20: 1, pp. 27-52.
_______, “The Immediate Aftermath of Anglo-Soviet Occupation of Iran in August 1941”, Middle Eastern Studies, (1984), 20: 3, pp. 324-351.
Grajdanzev, A., “Supply Routes to the Soviet Union”, Far Eastern Survey, (1942), 11:5, pp. 62-66.
Gram-Skjoldager, K.,“The Law of the Jungle? Denmark's International Legal Status during the Second World War”, The International History Review, (2011), 33-2, pp. 235-256.
Henriksen, I., “An Economic History of Denmark,” in EH.net.
Hiden, J., and T. Lane, The Baltic and the Outbreak of the Second World War, Cambridge University Press, Cambridge, 2002.
Hildebrand, K. G., “Labour and Capital in the Scandinavian Countries in the Nineteenth and Twentieth Centuries” The Cambridge Economic History, vol. 7 (part 1), eds. P. Mathias and M. M. Postan, Cambridge University Press, Cambridge, 1978, 590-624.
K. G., “Allied Supply Routes to S.E. Russia”, Bulletin of International News, (1942), 19: 6, pp. 223-227.
Kozhanov, N. A., “The Pretexts and Reasons for the Allied Invasion of Iran in 1941”, Iranian Studies, (2012), 45:4, pp. 479-497.
Lemańczyk, S., “The Trans-Iranian Railway – History, Context and Consequences”, Middle Eastern Studies, (2013), 49:2, pp. 237-245.
Liddell Hart, Sir B., “The Second World War,” in The New Cambridge Modern History, vol. XII, ed. C. L. Mowat, Cambridge University Press, London, 1968, pp. 735-797.
Lockhart, L., “European Contacts with Persia, 1350- 1736,” Cambridge History of Iran, vol. VI, eds. P. Jackson and L. Lockhart, Cambridge University Press, Cambridge, 1986, pp. 373-412.
Matthee, R. P. (1999), the Politics of Silk Trade in Safavid Iran: Silk for Silver, 1600-1730, Cambridge University Press, Cambridge.
Stolze, F. and F. C. Andreas (1885), Die Handelsverhältnisse Persiens, Petermanns Mitteilungen, no. 31.
Straumannk, T. (2010), Fixed ideas of money: small states and exchange rate regimes in twentieth century Europe, Cambridge University Press, Cambridge.
Topp, N-H., “Unemployment and Economic Policy in Denmark in the 1930s,” Scandinavian Economic History Review, (2008), 56:1, pp. 70-91.
Vahman, F., “Denmark”, Encyclopædia Iranica, , vol. VII, 1994, pp 289-292.
Vail Motter, T. H. (1952), The Persian Corridor and Aid to Russia, Washington, D.C.
Wright, E. M., “Iran as a Gateway to Russia”, Foreign Affairs, (1942), 20: 2, pp. 367-371.
)