نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد بازنشسته دانشگاه ویرجینیا

2 کارشناس ارشد علوم سیاسی

چکیده

انسان­ها تا هنگامی که مواجهه عملی و اندیشه­ای با غیر پیدا نکنند، توان شناخت و خودآگاهی بدست نمی‌آورند، به ویژه آنکه جماعت انسانی دارای سابقه تاریخی، فلسفی، سیاسی باستانی و امپراطوری باشند که درجات ماندن در خود با تصورات نارسیستی در آنها تشدید می­شود. این مقاله قصد دارد به بررسی یکی از نخستین برخوردهای ایرانیان در اواخر دوره قاجار با فرهنگ و تمدن غرب بپردازد. نگهبان زبان و فرهنگ ایرانی از رأس هرم حاکمیت یعنی ناصرالدین شاه انتخاب شده است و قصد بر آن است با تکیه بر نوشته­ها و اسناد به جای مانده از سفر تاریخی پنج ماهه او به روسیه، آلمان، انگلیس، فرانسه، اتریش، سوئیس، ایتالیا و عثمانی تصویری زبانی ترسیم گردد تا در پرتو آن نشان داده شود که چگونه تکنولوژی­های قدرت سیاسی و دیپلماتیک ایران در پایان عهد قاجار رویه­ای زوالی پیدا کرده است. روش نوشتار حاضر به دلیل همدلی سنت و فرهنگ سیاست عهد قاجار با بسترهای ضد مدرنیته و روشنگری و به ویژه تأکید نهایی بر تکنولوژی، پدیدارشناسی انتخاب شده است. با استفاده از شیوه­هایی که این روش برای تحلیل گزارش‌ها و اسناد سیاسی، دیپلماتیک و تاریخی در اختیار محققان قرار می­دهد به دنبال تبیین این نکته باید بود که چگونه زبان رام نشده، بی‌ادبانه، متافیزیکی، تقدیرگرا، استبدادی، پدرسالارانه و قبیله­ای ناصرالدین شاه ترسیم کننده وجهی از سیاست در حال زوال و فروپاشی قاجارهاست که متأسفانه در این دوران انحطاط آمیز، زمینه تجزیه و زوال ایران را فراهم می­آورد. این نوشتار بررسی پدیدارشناسانه نخستین برخورد هرم حاکمیت ایران با کشورهای قدرتمند را ترسیم می­کند و زوال تکنولوژی‌های قدرت در سیاست نظری و عملی قاجارها را نشان می­دهد.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
آبراهامیان، یرواند (1384)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه: احمد گل محمدی، تهران: نشر نی.
آرنت، هانا (1390)، وضع بشر، ترجمه مسعود علیا، تهران: ققنوس.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1379)، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: طرح نو.
ازغندی، علیرضا (1385)، درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران، تهران: قومس
اسلامی، روح اله (1390)، روش‌های تحلیل اسناد سیاسی و دیپلماتیک، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، شماره 47
بدلیس، ادریس بن علی (1387)، قانون شاهنشاهی، عبداله مسعودی، تهران: مرکز پژوهش میراث مکتوب.
تانگ، رزماری (1387)، نقد و نظر، درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، ترجمه: منیژه عراقی، تهران: نی.
جمادی، سیاوش (1385)، زمینه و زمانه پدیدارشناسی، تهران: ققنوس
خالقی، احمد (1382)، قدرت زبان زندگی روزمره، تهران: گام نو.
رشیدیان، عبدالکریم (1384)، هوسرل در متن، تهران: نی.
رهبر، عباسعلی و روح اله اسلامی و فاطمه ذوالفقاریان (1389)، سازه های معناگرا در حکومت‌مندی بوستان سعدی، فصلنامه سیاست، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 29.
زرین کوب، عبدالحسین (1384)، روزگاران، تهران: سخن
شیخ الاسلامی، جواد (1367)، قتل اتابک و 16 مقاله تحقیقی دیگر، تهران: انتشارات کیهان.
طباطبایی، سید جواد (1384)، خواجه نظام الملک، تبریز: ستوده.
طهماسب صفوی (1383)، تذکرۀ شاه طهماسب، به تصحیح: کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی.
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1383)، اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه: محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
لاریجانی، جواد (1377) درس­های سیاست خارجی، تهران: مشکوه.
لوکاچ، گئورک (1388)، رمان تاریخی، ترجمه: شاپور بهستانی، تهران: اختران.
موللی، کرامت (1383)، مبانی روان کاوی فروید لکان، تهران: نی.
مهدوی، هوشنگ (1377)، تاریخ روابط خارجی ایران، تهران: امیرکبیر.
ناصرالدین شاه (1377)، [سفرنامه ناصرالدین شاه]، روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر اول به فرنگستان، فاطمه قاضی‌ها، تهران: سازمان اسناد ملی ایران، پژوهشکده اسناد.
هایدگر، مارتین (1386)، وجود و زمان، ترجمه: محمود نوالی، تبریز: موسسه تحقیقاتی علوم اسلامی و انسانی دانشگاه تبریز.
هوسرل، ادموند (1381)، تأملات دکارتی، مقدمه‌ای بر پدیدارشناسی، ترجمه: عبدالکریم رشیدیان، نی. هایدگر، مارتین (1377)، پرسش از تکنولوژی، مقاله بر گرفته از فلسفه تکنولوژی، ترجمه: شاپور اعتماد، تهران: نشر مرکز.
ــــــــــــــــ (1385)، بحران علم اروپایی، ترجمه: کامران ساسانی، برگرفته از کهون، لارنس، متن‌های برگزیده از مدرنیسم تا پست مدرن، ترجمه: عبدالکریم رشیدیان، تهران: نی.
ــــــــــــــــ (1382)، فلسفه و بحران غرب (مجموعه‌ مقالات)، ترجمه: رضا داوری اردکانی و دیگران، هرمس.
هوی، دیوید (1382)، حلقه انتقادی، ترجمه: مراد فرهادپور، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
 
 
Abrahamian, Ervand (2008), a History of Modern Iran, London: Cambridge University Press
 Drummond, John (2000), Political Community, In the Book: Phenomenology of the Political, Edited By Kevin Thompson, Lester Embree, Netherlands: Kluwer Academic Publishers
Foucault, Michel (2008), The Birth Of Biopolitics Lectures At The College De France, 1978–79, Edited By Michel Senellart, London:  Palgrave Macmillan
Foucault, Michel (2011),The Courage Of The Truth (The Government Of Self And Others Ii) Lectures At The Collège De France 1983–1984, Edited By Frédéric Gros General Editors: François Ewald And Alessandro Fontana English Series Editor: Arnold I. Davidson Translated By Graham Burchell, London: Palgrave Macmillan
Honarbin, Mehri (2010), Becoming Visible In Iran Women In Contemporary Iranian Society, London And Newyourk Tauris Academic Studies
Husserl, Edmund (2008), Introduction to Logic and Theory of Knowledge, London: Springer
Nadesan, Majia Holmer (2008), Governmentality, Biopower, and Everyday Life,London Newyourk, Routledge
Salama, Mohamm Ad R. (2011), Islam, Orientalism and Intellectual History, London: Ib Tauris
Scot Aghaie, Kamran (2005),The Gender Dynamics Of Moharram Symbols And Rituals In The Latter Years Of Qajar Rule, In The Book: The Women Of Karbala Ritual Performance And Symbolic Discourses In Modern Shi_I Islam, Edited By Kamran Scot Aghaie, Austin: University Of Texas Press
Smart, Barry (2002), Michel Foucault, London and Newyourk: Routledge