نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته تاریخ، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی

2 استاد بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

منطقة تالش، در حدّ فاصل استان‌های گیلان و اردبیل، در ادوار تاریخی در تمکین از قدرت مرکزی فراز و نشیب‌هایی داشته و در تعیین مرزهای سیاسی ایران تأثیرگذار بوده است. خوانین تالش از دورة کریم خان زند تا دورة قاجار به تدریج به صورت حاکمان مستقل در آمدند. پس از جنگ‌های ایران و روسیه و تقسیم تالش، تغییرات اساسی در مکان استقرار حاکمان تالش و نوع سیاست‌های آنها در ارتباط با دولت ایران و روسیه پدید آمد. به نظر می‌رسد که همجواری با منطقة مهم قفقاز و سیاست توسعه‌طلبانة پطرکبیر، موجب توجه روس‌ها به حاکمان تالش شد. صرف نظر از این عوامل، سخت‌گیری‌های دولت قاجار نسبت به خوانین نیز در این امر مؤثر بود. این فرضیه که سرپیچی حاکمان تالش از دولت ایران به سبب حس استقلال‌طلبی آنها بوده است، با ضعف حکومت مرکزی پس از نادرشاه افشار ارتباط دارد: ضعف قدرت حکومت ایران پس از صفویان از یک طرف و اغتشاشات سیاسی بعد از نادر شاه از طرفی دیگر، مایة بی‌توجهی به قدرت خوانین این منطقه شد و عامل سرکشی، ادعای استقلال و تغییر سیاست‌های آنان در قبال روسیه و ایران بود. این پژوهش در صدد بررسی سهم سیاسی و نظامی خوانین تالش در مناقشات ایران و روسیه با استفاده از شیوه توصیفی- تحلیلی است.
 

کلیدواژه‌ها

اسناد:
آرشیو سازمان اسناد ملی ایران/ اسناد بیوتات/ آلبوم 96
 
کتاب‌ها:
آوری، پیتر و گاوین هامبلی و چارلز ملویل، 1388، تاریخ کمبریج، جلد 7، ترجمه: تیمور قادری، تهران: مهتاب.
احمدی، حسین، 1381، نقد و معرفی اخبارنامه، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، تابستان 1381، شماره11.
_________، 1384، تالشان، تهران: وزارت امور خارجه .
اعتضادالسلطنه، علی قلی میرزا، 1370، اکسیرالتواریخ، به اهتمام: جمشید کیان فر، تهران: اساطیر.
اسداف، فریدون و سویل کریمروا، 1380، آورندگان تزاریسم به آذربایجان، جلد 1، ترجمه: امیر عقیقی، قم: بخشایش.
اسداف، فریدون، 1384، نگاهی به گذشته تالش، مترجم: علی عبدلی، تهران: وزارت امور خارجه.
الیویه، انتوان گیوم، 1371، سفرنامه الیویه، ترجمه: محمدطاهر میرزا، تهران: انتشارات اطلاعات.
اوبن، اوژن، 1362، ایران امروز 1907-1906م. ایران و بین النهرین، ترجمه: علی اصغر سعیدی، تهران: زوار.
اوراسل، ارنست، 1382، سفرنامه قفقاز و ایران، ترجمه: علی اصغر سعیدی، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بازن، مارسل، 1367، طالش: منطقه‌ای قومی در شمال ایران، ترجمه: مظفرامین فرشچی، تهران، جامعه نگار.
باکیخانف، 1380، گلستان ارم، ترجمه: بهروز نعمت‌اللهی، اردبیل: انتشارات شیخ صفی‌الدین.
برادگاهی، کاظم بیگ، 1397، تذکره سعیدیه، به تصحیح: عدالت عزت‌پور، تهران: نشر مورخان.
پیرنیا، حسن، اقبال و آشتیانی، 1383، تاریخ ایران، تهران: نامک.
ترنزیو، پیتو کارلو، 1359، رقابت روس و انگلیس در ایران و افغانستان، ترجمه: عباس آذرین، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
تیموری، ابراهیم، 1333، عصر بی‌خبری، تهران: اقبال.
خداوردی‌زاده، میرزا احمد، 1383،  اخبارنامه، به کوشش: حسین احمدی، تهران: مرکز اسناد و خدمات پژوهشی وزارت امور خارجه.
ساروی، محمدتقی، 1371، احسن التواریخ (تاریخ محمدی)، به اهتمام: غلامرضا طباطبایی، تهران: امیرکبیر.
شعبانی، رضا، 1377، تاریخ تحولات ایران در دوره افشار و زندیه، تهران: سمت.
شمیم، علی اصغر، 1377، ایران در دوره قاجار، تهران: امیرکبیر.
رابینو، هـ . ل.، 1358، ولایات دارالمرز ایران- گیلان، چاپ دوم، ترجمه: جعفر خمامی زاده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
رائین، اسماعیل، 1357، میرزا ابوالحسن خان ایلچی، تهران: جاویدان .
ریزایس، 1384، سیاحت، بخش دو لنینگراد، ترجمه: شیروانی، تهران: مؤسسه مردمان آسیا.
رهنمایی، تقی، نصرالله صالحی و احمدی، 1384، تالش و تالشان، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. (خرداد و تیر1384). شماره 93و 92.
زرگری نژاد، غلامحسین، 1395، تاریخ ایران در دوره قاجاریه، تهران: سمت.
دنبلی، عبدالرزاق، 1383، مآثرالسلطانیه، به تصحیح: غلامحسین زرگری‌نژاد، تهران: مؤسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
عرفانی نمین، لاله، 1389، شکوه دیرین نمین، تهران:گوهر دانش.
عرفانیان، مسعود، 1389، نگاهی به اخبارنامه، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، تابستان و بهار 1389. شماره 54 و 53.
غفاری کاشانی، ابوالحسن، 1369، گلشن مراد، به اهتمام: غلامرضا طباطبایی، تهران: زرین.
فراهانی، قایم مقام، 1357، نامه‌های پراکنده قائم مقام فراهانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
قاضی‌‌ها، فاطمه، 1374، معاهده ترکمان چای، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
کولایی، الهه، 1376، اتحاد شوروی از تکوین تا فروپاشی، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
گوره، ژان، 1373،خواجه تاجدار، جلد دوم، ترجمه: ذبیح الله صفا، تهران: امیرکبیر.
لسان‌الملک سپهر، محمدتقی، 1377، ناسخ التواریخ، به اهتمام: جمشید کیانفر، تهران: اساطیر.
مشیرالدوله، حسن و عباس اقبال، 1383، تاریخ ایران، چاپ پنجم، تهران: نامک.
میرزا، جهانگیر، 1384، تاریخ نو، به اهتمام: عباس اقبال آشتیانی، تهران: نشر علم.
مینورسکی، ولادیمیر، 1368، تعلیقات بر تذکره‌الملوک، چاپ دوم، ترجمه: مسعود رجب نیا، تهران: امیرکبیر.
نجمی، ناصر، 1363، ایران در میان طوفان، تهران: کانون معرفت.
نعمت‌الهی، بهروز، 1380،  تاریخ جامع آستارا و حکام نمین، اردبیل: شیخ صفی.
وقایع‌نگار مروزی، میرزا محمدصادق، 1369، تاریخ جنگ‌های ایران و روس، به تصحیح: هوشنگ آذر، تهران: زوّار.
 
لاتین: