نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسنده
رئیس اداره مطالعات اسناد و تاریخ روابط خارجی
چکیده
روابط خارجی به مفهوم مدرن آن در ایران نیازمند شکلگیری دیوانسالاری نوین و نهادهای اداری جدید یا وزارتخانه بود. بر همین مبنا از اوایل عصر قاجار و مشخصاً از زمان سلطنت فتحعلی شاه زمینۀ تأسیس نخستین وزارتخانهها، از جمله وزارت امور خارجه فراهم شد. مقررات ناظر بر نحوۀ کارکرد دستگاه سیاست خارجی در چند مقطع از حدود یکصد و چهل سال پیش در ادوار مختلف تدوین شد که در آنها وظایف این وزارتخانه در جهت تنظیم روابط با سایر کشورها تعیین شد. با تغییراتی که در نظام نامهها و قوانین به تناسب شرایط زمانی در برهههای مختلف داده شد، سازمان هم دستخوش تغییر شد و ادارات، دوایر و بخشهای مختلفی در طی ادوار مختلف ایجاد شدند. این مقاله بر آن است تا نشان دهد که با وجود خودکامگی پادشاهان قاجار و پهلوی و دخالت تام و تمام آنها در تعیین خطوط راهنما و مشی عملی دستگاه دیپلماسی، گزیدهای از کارگزاران آگاه در دورههای مختلف تلاش کردند با وضع مقررات و وسواس در بهکارگیریِ نیروی انسانی شایسته در این نهاد، کار دستگاه سیاست خارجی را به سامان برسانند؛ این کوشش تا حد قابل توجهی همراه با کامیابی بوده است.
کلیدواژه‌ها
)