نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

چکیده

ایجاد سازمان‏های کشوری و تشکیلات منظم اداری، از ویژگی‏های تمدن ایرانی است. در این میان، آرشیو سابقه‏ای دیرینه دارد و هستۀ اصلی این تشکیلات محسوب می‏شود. سنت آرشیو در تشکیلات اداری ایران باستان و دورۀ اسلامی به صورت مستمر ادامه یافته است و بالطبع بخشی مهم از اسناد و مدارک دولتی مربوط به روابط خارجی بوده است. در دورۀ صفویه با گسترش روابط خارجی، تشکیلات نوینی شکل گرفت که گزارش نمایندگان سیاسی با دول دیگر در آن جمع‏آوری می‏شد. بعد از آن در دورۀ قاجار با تشکیل وزارت خارجه، آرشیو مدارک مربوط به آن اهمیت بیشتری یافت و گردآوری اسناد روابط خارجی نظم بیشتری پیدا کرد. این روند در دورۀ ناصرالدین شاه با گسترش روابط خارجی به اوج رسید. در تشکیلات نوین دولتی سال 1298ق./1881م. آرشیو یکی از بخش‏های مهم پنج‏گانه وزارت خارجه محسوب می‏شد؛ به ‏همین ‏دلیل در سال 1316ق./1899م. آرشیو وزارت خارجه، اولین ‏بایگانی دولتی بود که طبق شیوه‏های نوین غرب، انتظام یافت و از این حیث، الگوی سایر وزارتخانه‏ها شد. این پیشتازی در دورۀ پهلوی نیز استمرار پیدا کرد.

کلیدواژه‌ها