نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
چکیده
ایجاد سازمانهای کشوری و تشکیلات منظم اداری، از ویژگیهای تمدن ایرانی است. در این میان، آرشیو سابقهای دیرینه دارد و هستۀ اصلی این تشکیلات محسوب میشود. سنت آرشیو در تشکیلات اداری ایران باستان و دورۀ اسلامی به صورت مستمر ادامه یافته است و بالطبع بخشی مهم از اسناد و مدارک دولتی مربوط به روابط خارجی بوده است. در دورۀ صفویه با گسترش روابط خارجی، تشکیلات نوینی شکل گرفت که گزارش نمایندگان سیاسی با دول دیگر در آن جمعآوری میشد. بعد از آن در دورۀ قاجار با تشکیل وزارت خارجه، آرشیو مدارک مربوط به آن اهمیت بیشتری یافت و گردآوری اسناد روابط خارجی نظم بیشتری پیدا کرد. این روند در دورۀ ناصرالدین شاه با گسترش روابط خارجی به اوج رسید. در تشکیلات نوین دولتی سال 1298ق./1881م. آرشیو یکی از بخشهای مهم پنجگانه وزارت خارجه محسوب میشد؛ به همین دلیل در سال 1316ق./1899م. آرشیو وزارت خارجه، اولین بایگانی دولتی بود که طبق شیوههای نوین غرب، انتظام یافت و از این حیث، الگوی سایر وزارتخانهها شد. این پیشتازی در دورۀ پهلوی نیز استمرار پیدا کرد.
کلیدواژهها