نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسنده
استادیار تاریخ دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
پیشینه ارتباطات تجاری ایران با شمال قفقاز را تا دوره باستان می‌توان ردیابی کرد. این مناسبات در دوره میانه، تحت تأثیر یورش‌های مکرر اقوام غز و مغول به جنوب قفقاز و پیامدهای آن، از جمله جابه‌جایی‌های جمعیتی دچار وقفه شد. ظهور صفویان که خاستگاه قدرت سیاسی آنها نسبت معینی با قفقاز داشت، نویدبخش دوره جدیدی از مناسبات سیاسی با شمال قفقاز بود. در پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده، مناسبات ایران و شمال قفقاز، اغلب از زاویه سیاسی و فرهنگی بررسی شده و مقوله تجارت به رغم اهمیت آن مغفول مانده است. دلیل این غفلت را بیش از هر چیز می‌توان در مشکل دسترسی به منابع جستجو کرد. در منابع فارسی که توجهی به روابط ایران و شمال قفقاز داشته‌اند، موضوعات نظامی و سیاسی در کانون توجه قرار داشته است. اما در برخی گزارش‌های سفرنامه‌ای بر جای مانده از دوره صفویه، اشاره‌هایی نیز به مناسبات تجاری ایران و شمال قفقاز دیده می‌شود. این منابع سفرنامه‌ای، آثاری است که جهانگردان اروپایی، روس یا ترک باقی گذاشته‌اند و از لابه‌لای این اشاره‌ها می‌توان به درک و شناختی از کیفیت تجارت، راه‌های تجاری و اقلام تجاری رایج دست یافت. در پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا با تمرکز بر مقوله تجارت و کیفیت آن، این جلوه از مناسبات ایران و شمال قفقاز در دوره صفوی بررسی شود. تمرکز اصلی این پژوهش بر شماخی، مرکز ایالت شیروان و بازار آن در دوره متأخر صفوی است که کانون اصلی تجارت جهانی ایران در شمال این کشور بود.
کلیدواژه‌ها
)