نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 دبیر تاریخ/آموزش و پرورش

2 دبیر تاریخ/ آموزش و پرورش

چکیده

 ایرانی‌تباران بخشی مهم از جمعیت بحرین را تشکیل می­دهند. آنان به‌دلیل حضور دیرپای تاریخی خود در این سرزمین، برخورداری از جمعیت زیاد و نیز توانمندی اقتصادی، نقش ‌به‌سزایی در عرصه­های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بحرین داشته‌اند. پژوهش حاضر بر آن است با استفاده از منابع کتابخانه­ای و اینترنتیِ در دسترس و با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن واکاوی دلایل مهاجرت ایرانیان به آن سرزمین، نقش این مهاجران و اعقاب آنان را در دگرگونی‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بحرین بررسی کند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن هستند که مهاجران ایرانی­تبار یا عجمی­ها و اعقاب آنان در سالیان طولانی حضور خود در بحرین، پیش و پس از استقلال این کشور با تأسیس احزاب و تشکل­های سیاسی- اجتماعی، تأسیس مدارس نوین، بنای مساجد، حسینیه­ها یا ماتم­ها و مراکز انتشار کتاب سعی کرده‌اند ضمن حفظ پیوندهای تاریخی و زبانی خود با ایران، در دگرگونی­های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی بحرین سهیم باشند.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
فارسی:
افشار، ایرج، 1369، نگاهی به بوشهر، ج1، تهران: نسل دانش.
--------، 1376، جغرافیای تاریخی دریای پارس، تهران: انتشارات سوره.
انوری، امیرهوشنگ، 1390، خلیج فارس در نیمه نخست قرن بیستم، چ۱، تهران: ابریشمی.
بازدار، الهام، 1389، بحرین، تهران: امیرکبیر.
پاتر، لارنس جی، 1393، تاریخ خلیج فارس از قدیم‌ترین دوران تاکنون، ترجمه: محمد آقاجری، تهران: ققنوس.
تکمیل­همایون، ناصر، 1380، خلیج فارس، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
جعفریان، رسول، ۱۳۸۷، «سه روز در بحرین؛ دیار کهن تشیع»، قابل‌دسترس در وبگاه:
https://rasekhoon.net/article/show/115259.
خطیبی، علی، 1399، «عرب هوله از خلیج تا خلیج»، فصلنامه اورمزد، ش50، ص۱۱۳-۹۶.
راهشخو، مریم، ۱۳۹۱، «بررسی نقش عوامل اجتماعی و فرهنگی بر مهاجرت دانشجویان ایرانی به خارج از کشور (نمونه موردی: دانشگاه علوم پزشکی پته، شهر پچ کشور مجارستان)»، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی، س۴، ش۱۶.
زنجانی، حبیب‌الله، 1394، مهاجرت، تهران: سمت.
سدیدالسلطنه، محمدعلی، 1370، تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر و روابط آنها با ایران، ج1، به‌تصحیح: احمد اقتداری، تهران: دنیای کتاب.
سیف‌افجه‌ای، معصومه، 1376، بحرین (مجموعه کتاب سبز)، تهران: وزارت امور خارجه.
صدقی، سولماز، 1390، فرهنگ رجال معاصر بحرین، تهران: عظام.
طالع، هوشنگ، 1385، تاریخ تجزیه ایران، دفتر دوم، تجزیه بحرین، لنگرود: سمرقند.
فرازمند، محمد و دیگران، 1391، فرهنگ رجال معاصر بحرین، چ۱، تهران: عظام.
فلور، ویلم، 1398، خلیج فارس؛ عرب‌های هوله کرانه شیبکوه ایران، ترجمه: الناز بلوری‌فرد، تهران: سازمان نظام مهندسی معدن ایران.
قبادیانی، ناصرخسرو، 1335، سفرنامه، به‌کوشش: محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابفروشی زوار.
قنبری‌نژاد، زینب، ۱۳۹۹، «تأثیر‌ نظام قومی و عشیره‌ای در ناامنی‌های بنادر خلیج فارس در نیمه نخست قرن بیستم»، فصلنامه مطالعات خلیج فارس، س۶، ش1.
لاری‌‌منفرد، فرشید، سجاد پاپی و محمد منصوری‌مقدم، ۱۳۹۹، «نقش خاندان بوشهری در تحولات دو سده گذشته بحرین»، فصلنامه علمی پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، ش۳۸.
منصوری‌‌مقدم، محمد و فرشید لاری‌‌منفرد، ۱۴۰۰، «بررسی جایگاه سیاسی و اجتماعی زنان در کشورهای عربی خلیج فارس در سال‌های 2002 تا 2020؛ مطالعه موردی بحرین»، فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، س۳، ش۱.
وثوقی، محمدباقر، 1384، تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار، تهران: سمت
-------------، 1389، علل و عوامل جابهجایی کانونهای تجاری خلـیج فـارس، تهـران: پژوهشـکده تاریخ اسلام.
عربی:
آل‌ سیف، عبدالله، 2012، مدن و قری من بلادی، بیروت: المؤسسه العربیه للدراسات و النشر.
------------، 2016، الماتم فی البحرین، منامه: مکتبه الفخروای.
البحرانی، عبدالعظیم، 2010، عجم البحرین نبذه من تاریخهم الماضی و الحاضر، ]بی‌جا.[
البداح، عبدالعزیر بن احمد، 2011، التشیع فی البحرین؛ تاریخه و اهدافه، ]بی‌جا.[
ابواصبع، حمام توفیق، 2006، صناعه التاریه بالتاویل، بیروت: المؤسسه العربیه للدراسات و النشر.
الخلیفه، می‌‌محمد، 1991، مائه عام من التعلیم فی البحرین، بیروت: المؤسسه العربیه للدراسات و النشر.
الدیری، علی، 2009، «تاریخ العرق الفارسی فی البحرین»، جریده الوقت، العدد 1346.
الربیعی، نجاح، 2012، قبیله ربیعه البحارنه؛ نسب و تاریخ و مواقف، دمشق: تموز.
الزیدی، مفید، 2000، التیارات الفکریه فی‌الخلیج ]الفارسی[ ۱۹۷۱-۱۹۳۸، بیروت: ایار.
السبتی، محمد زباری مونس، 2021، «التنمیه السیاسه فی مملکه البحرین؛ دراسه جغرافیه سیاسه»، المجلد 49، العدد 1، العراق: جامعه البصره مرکز دراسات البصره و الخلیج [الفارسی].
العانی، عبدالرحمن، 2000، بحرین فی صدرالاسلام، بیروت: دارالعربیه للموسوعات.
الکرباسی، محمدصادق‌محمد، 2015، معجم المشاریع الحسینیه، الجزء الثانی، ]بی‌جا[: المرکز الحسینی للدراسات السلسله.
المرشد، عباس، 2011، البحرین فی دلیل الخلیج، بیروت: فرادیس للنشر و التوزیع.
بوشهری، علی، منامه، مصاحبه در تاریخ 5 اسفند 1399( گفتگوی شفاهی نویسندگان با علی بوشهری).
]بی‌نا[، ۲۰۰۲، «جمعیه الاخاء الوطنی جمعیه سیاسه جدیده»، الوسط، العدد 74:
حاتم، محمد غریب، 1997، تاریخ عرب الهوله، کویت: دارالامین للطباعه و النشر و التوزیع.
خلیفه، ریم، 2008، فریج العوضیه، مثلاً،  الوسط، العدد 2260:
عبدالله، محمد، 2009، تاریخ البحرین الحدیث ۲۰۰۲-۱۵۰۰، بحرین: جامعه البحرین.
غلاب، محمد، 1972، الجغرافیه الاقتصادیه لجزر البحرین، قاهره: جامعه ام‌القری.
کاظم، نادر، 2019، لا أحد ینام فی المنامه، بیروت: دار سؤال.
 
لاتین:
 
Fuccaro, Nelida, 2009, History of City and State in Gulf, Cambridge University.
McCoy, Eric Andrew, 2008, Iranians in Bahrain and the United Arab Emirates: Migration, Minorities and Identities in the Persian Gulf Arab States, The University of Arizona
Stephenson, R. Lindsey, 2018, Rerouting The Persian Gulf: The Transnationalization of Iranian Migrant Networks, c.1900-1940, Princeton University.
-------------------, 2019, "Between Modern and National Education; The Ajam Schools of Bahrain and Kuwait", International Journal of Archeology and Social Sciences in the Arabian Peninsula.