نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار تاریخ دانشگاه گیلان

چکیده

در بسیاری از منابع، روابط جنبش جنگل و بلشویک‌ها را از زمانی پی گرفته‌اند که بلشویک‌ها وارد بندر انزلی شدند و تصویر روشنی از روابط میان آنها تا پیش از این رویداد به دست نمی‏دهند؛حال آنکه بنابر برخی مآخذ ـ که صحت و سقم مطالب آنها همچنان جای تحقیق و بررسی داردـ آنها از مدت‏ها قبل، روابط و همکاری‏هایی با یکدیگر داشته‌اند، اما به سبب پنهانکاری‏ها و برخی تنگناهای امنیتی ـ نظامی دیگر، چگونگی این روابط چندان آشکار نیست. جای این پرسش هست که در صورت صحت مطالب مذکور، جنبش جنگل و بلشویک‌ها در چه شرایطی و با چه اهدافی در صدد ایجاد روابط برآمدند؟ چنین به نظر می رسد که پیشینۀ روابط دوسویه بسیار طولانی بود و حتی به دوره‏ای بازمی‏گشت که بلشویک‌ها هنوز درگیر جنگ‏های داخلی انقلاب خود بودند. آنچه روابط آنها را نزدیک‌تر کرد، وضعیت بحرانی جنبش ـ به ویژه پس از جنگ با انگلیسی‏ها در منطقه ـ از یک سو و از سوی دیگر، مبارزۀ بلشویک‌ها با دشمنان سرسخت چون قوای ضد انقلابی (روس‏های سفید) و انگلستان و نیز راهبردهای «جبهۀ شرقی انقلاب بلشویکی» بود. در این مقاله کوشش شده است تا زوایای روابط کسانی از جنبش جنگل و بلشویک‌ها تا پیش از ورود آنها به انزلی بررسی شود.
 

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
افشار، ایرج (به‏کوشش) (۱۳۸۰):برگ‏های جنگل (نامه‏های رشت و اسناد نهضت جنگل)، تهران: نشر فرزان.
_______ ( به‏کوشش) (١٣۶٣) :خاطرات و اسناد ناصر دفترروائی، تهران: انتشارات فردوسی.
ایوانف، م. س. (1356): تاریخ نوین ایران، ترجمه: هوشنگ تیزابی و حسن قائم‌پناه، [بی‏جا]، انتشارات حزب توده.
پرسیتس، مویسی (١٣٧٩): بلشویک‏ها و نهضت جنگل، ترجمه: حمید احمدی، تهران: انتشارات شیرازه.
دنسترویل [بی‌تا]: خاطرات ژنرال دنسترویل (سرکوبگر جنگل)، ترجمه: حسین انصاری، تهران: انتشارات فرزان.
دولت آبادی، یحیی (۱۳۷۱،): حیات یحیی، چاپ پنجم، ج۴، تهران: انتشارات عطار.
رواسانی شاپور (١٣۶٨):نهضت میرزا کوچک‏خان جنگلی و اولین جمهوری شورایی در ایران، تهران: نشر شمع.
شاکری، خسرو (1386): میلاد زخم (جنبش جنگل و جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران)، ترجمه: شهریار خواجیان، تهران: نشر اختران.
عظیمی، ناصر (1388): جغرافیای سیاسی جنبش و انقلاب جنگل، مشهد: نشر نیکا.
عمید، حسن، (1364)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: امیر کبیر.
صبوری‏دیلمی، محمدحسن (1385): نگاهی از درون به انقلاب مسلحانۀ جنگل، تهران: ‌چاپخانۀ مظاهری.
فخرایی، ابراهیم (1366): سردار جنگل (میرزا کوچک‏خان)، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات جاویدان.
کسمائی، احمد (۱۹۹۳): یادداشت‏های احمد کسمایی از نهضت جنگل، به‏کوشش: پوراندخت کسمائی، اُهایو (آمریکا): چاپ کامپوس.
کشاورز، فتح‏الله (1391)،نهضت جنگل و اتحاد اسلام (اسناد محرمانه و گزارش‏ها)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
کوچک‏پور، صادق (١٣۶٩): نهضت جنگل و اوضاع فرهنگی- اجتماعی گیلان و قزوین، به‏کوشش: سید محمدتقی میرابوالقاسمی، رشت: نشر گیلکان.
گیلک (خمامی)، محمدعلی (١٣٧١): تاریخ انقلاب جنگل، رشت: نشر گیلکان
لنچافسکی، ژرژ (1353): رقابت روسیه و غرب در ایران، ترجمه: اسماعیل رائین، تهران: جاویدان.
میرابوالقاسمی، سید محمدتقی (۱۳۷۸): دکتر حشمت و اندیشۀ اتحاد اسلام در جنبش جنگل، تهران: نشر ندا.
(١٣٨٢)، مجموعۀ اسناد نهضت جنگل: همایش باز شناسی نهضت جنگل، رشت: انتشارات شهر باران
سادات عظیمی، رقیه (١٣٧٧):نهضت جنگل به روایت اسناد وزارت امور خارجه،تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
یقیکیان، گریگور (١٣۶٣)،شوروی و جنبش جنگل (یادداشت‏های یک شاهدعینی)، به‏کوشش: برزویه دهگان، تهران: انتشارات نوین.
 
Blank, Stephan (Avril-juin 1980), "Soviet politics and the Iranian revolution of 1919-1921", in: Cahiers du monde russeetsovietique, vol. 21, Nº.2, PP.173-194.
Dailami, Pezhman (Janvier-Mars 1990),"The Bolsheviks and the Jangali revolutionary movement, 1915-1920", in: Cahiers du monde russeetsovietique, vol. 31, Nº.1, PP. 34-59.