نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری ایران اسلامی از دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هر چند که ایرانیان از دیر باز با آمریکا این آشنایی داشتند، اما دوری مسافت میان دو کشور و رقابت روسیه و انگلستان، مانعی بر سر راه روابط دو کشور بود. وقوع جنگ جهانی دوم و رسیدن دامنة آن به ایران، مرحله‌ای مهم در روابط دو کشور پدید آورد. متفقین، علی‌رغم اعلام رسمی بی‌طرفی ایران، کشورمان را اشغال کردند. آمریکا برای کمک به دولت‌های متفق، ارتش خود را وارد ایران کرد و این مسأله، باب مداخلة این کشور را در ایران گشود. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی، در پی پاسخ به این پرسش است که پیامدهای حضور آمریکایی‌ها در جنگ جهانی دوم بر کشور ایران چه بود؟ بر اساس یافته‌های پژوهش، ایالات متحده آمریکا در این برهة زمانی با کمک مالی به ایران از طریق قانون وام و اجاره و نیز فرستادن مستشار مالی برای مساعدت و معاضدت با دول متفق و ایران کوشش کرد، اما حضور ارتش این کشور در ایران آثاری چون هرج و مرج اجتماعی و اعمال غیرقانونی اقتصادی نیز در پی داشت.

کلیدواژه‌ها

اسناد
آرشیو مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، سال‌های 1323-1322-1319-1318.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مدارک 22459-240/ 14320-240/ 4310-240.
 
کتاب‌ها
آبراهامیان، یرواند، 1392، ایران بین دو انقلاب، چاپ بیست و دوم، ترجمه: احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشرنی.
آلن نانز، یوناه الکساندر، 1378، تاریخ مستند روابط دو جانبه ایران و ایالات متحده آمریکا، ترجمه: سعیده لطفیان و ‌احمد صادقی، تهران: نشر قومس.
ابتهاج، ابوالحسن، 1371، خاطرات ابوالحسن ابتهاج، جلد1، تهران: نشر علمی.
اسکرین، کلارمونت، 1363، جنگ جهانی در ایران (خاطرات)، ترجمه: غلامحسین صالحیار، تهران: نشر سلسله.
تفقدی جامی، محمود، 1377، گذشته چراغ راه آینده، تهران: نشر ققنوس.
خداوردی، حسن، 1388، روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب اسلامی تا تسخیر لانه جاسوسی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ذوقی، ایرج، 1368، ایران و قدرت‌های بزرگ در جنگ جهانی دوم، تهران: پاژنگ.
سنجر، ابراهیم، 1368، نفوذ آمریکا در ایران، تهران: نشر مؤلف.
صداقت‌کیش، جمشید، 1357، روابط ایران و ‌آمریکا در دهه50، تهران: نشر دهخدا.
1365، کتابچه "آقای دکتر میلسپو حق عزل و نصب مدیرکل بانک ملی را ندارد"، صحافی شده توسط: کتابخانه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ش ثبت: 45108.
گازیوروسکی، مارک، 1371، سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمه: جمشید زنگنه، تهران: مؤسسه فرهنگی رسا.
ملک محمدی، حمیدرضا، 1358، ژاندارم و ژنرال،  تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
مدنی، جلال‌الدین، 1380، تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد اول، قم: انتشارات اسلامی.
مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری، 1386، اسنادی از اشغال ایران در جنگ دوم، جلد چهارم،  تهران: ریاست جمهوری.
میلسپو، آرتور، 1370، آمریکایی‌ها در ایران، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ پهلوی، تهران: نشر البرز.
هوشنگ‌مهدوی، عبدالرضا، 1368، تاریخ روابط خارجی ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا سقوط رژیم پهلوی، جلد اول، تهران: انتشارات مؤلف.
___________، 1380، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی 1357-1300، تهران: پیکان.
رضازاده ملک، رحیم، 1350، تاریخ روابط ایران و ممالک متحده آمریکا، ‌تهران: کتابخانه طهوری.
یسلسون، آبراهام، 1383، روابط سیاسی ایران و آمریکا 1340-1300، ترجمه: محمد باقر آرام، تهران: نشر امیرکبیر.
واردی، احمد، 1391، زندگی و زمانه محمدعلی فروغی، ترجمه: عبدالحسین آذرنگ، تهران: نامک.
 
Bullard, Reader, 1961, The Camels must go, London, Faber and Faber.
Bullard, Reader, 1991, Letters from Tehran, London, I. B. Tauris.
kozbavno. nikolay. A, 2012, the pretexts and reasons for the Allied invasion if Iran in1941, Journal of the international society for Iranian studies, volume 45, nember.
 Iran political diaries, 1997, volume11: 1939-1942, General Editor: Dr. R. M. Burrell, Research Editor: Robert L. Jarman, Archive Edition