نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

شاه عباس اول، که در اندیشة اخراج پرتغالی‌ها از خلیج‌فارس بود، در صدد برآمد تا آنها را با یاری نیروی دریایی کمپانی هند شرقی، از این منطقه بیرون براند. در سال 1024ق./1615م. وی با کمپانی هند شرقی انگلیس قراردادی در 20 ماده­ بست و امتیازات فراوانی به آنان اعطاء کرد. پس از شکست پرتغالی‌ها، شاه عباس امتیازات دیگری به کمپانی هند شرقی داد، از آن جمله واگذاری نصف عواید گمرکی بندرعباس، اما بعدها، مسأله پرداخت کامل نصف عواید گمرکی بندرعباس به کمپانی تا اواخر دورة صفویان همچنان یکی از موارد مهم اختلاف میان حکومت ایران و کمپانی هند شرقی انگلیس باقی ماند. اعزام سفیران متعدد از انگلستان به دربار صفوی نیز مسأله را به طور کامل حل نکرد، هر چند که بهره‌وری کمپانی از این امتیاز در تمام دورة حکومت صفوی یکسان نبود.

کلیدواژه‌ها

افشار،ایرج(1380)، دفتر تاریخ (مجموعه اسناد و منابع تاریخی)، ج 1، تهران: بنیاد موقوفاتدکتر محمود افشار
بیانی، خانبابا (1384)، تاریخ نظامی ایران، جنگ‌های دوره صفویه، تهران: مرشد
تاورنیه، ژان باپتیست ]بی‌تا[، سفرنامه تاورنیه، ترجمه: ابوتراب نوری، به تصحیح: حمید شیرانی، اصفهان: کتابخانه سنایی و کتابفروشی تأیید اصفهان
حبیبی، حسن و محمدباقر وثوقی (1387)، بررسی تاریخی، سیاسی و اجتماعی اسناد بندرعباس 1321ـ 1226ق. تهران: بنیاد ایران‌شناسی
رابینو، لویی (1363)، دیپلمات‌ها و کنسول‌های ایران و انگلیس، ترجمه: کریم امامی، تهران،‌نشر نو با همکاری انتشارات زمینه
شاردن، ژان  (1374)، سفرنامه شاردن، ج2، ترجمه: اقبال یغمایی، تهران: توس
طاهری، ابوالقاسم (1354)، تاریخ روابط سیاسی و بازرگانی انگلیس و ایران (از دوران فرمانروایی مغولان تا پایان عهد قاجاریه)، جلد اول (از آغاز تا عقد معاهده گلستان)، تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی
فریر، رانلد (1380)، «تجارت در دوره صفویان»، در تاریخ ایران کمبریج، دوره صفویان، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: جامی
کرزن، جرج ناتانیل (1373) ایران و قضیه ایران، ج2، ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
کمپفر، انگلبرت (1363)؛ سفرنامه کمپفر، ترجمه: کیکاوس جهانداری، تهران:‌ خوارزمی
لکهارت، لارنس (1380)، «تماس اروپائیان با ایران»، در تاریخ ایران کمبریج، دوره صفویان،  ترجمه: یعقوب آژند، تهران: جامی
لکهارت، لارنس (1383)، انقراض سلسله صفویه، ترجمه: اسماعیل دولتشاهی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
لوفت، پاول (1380)، ایران در عهد شاه عباس دوم، ترجمه: کیکاوس جهانداری، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه
ملکم، سرجان (1382)، تاریخ کامل ایران، ترجمه: میرزا اسماعیل حیرت، به تصحیح: مهدی قمی‌نژاد، تهران: دنیای کتاب
منشی، اسکندربیگ (1377)، تاریخ عالم آرای عباسی، ج3، به تصحیح: محمد اسماعیل رضوانی تهران: دنیای کتاب
وثوقی، محمدباقر (1384)، تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار، تهران: سمت
ویلسون، سر آرنولد (1348)، خلیج فارس، ترجمه: محمد سعیدی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
ب) منابع انگلیسی
Fryer, John, )1967(, A New account of East India and Persia, Being nine years Travels, 1672-1681, Nendlen: Karus reprint Limitid Liechtenstein Karaus reprint Limited.                                                                                                                   
Ferrier, R. W, (1986), “The Terms and conditions under which English Trade was Transcated with safavid Persian; Bulletin of School of Oriental and African Studies, university of London, vol 49, No 1, In Honour of Ann.k.S Lambton.
Lockhart, Laurence, (1966), The Diplomatic Missions of Henry Bard, Viscount Bellomont, to Persia and India”, British Institute of Persian Studies,Iran,Vol 4.