نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

مردم سواحل و بنادر شمالیِ خلیج فارس از دیرباز روابط تنگاتنگ و حتی پیوندهای خویشاوندی با سواحل جنوبی آن به ویژه با عُمانات داشته‌اند. این امر در روزگار حاکمیت نظام ممالک محروسه در دوره قاجار- گونه‌ای الیگارشی سنتی - برای مردم نوعی آزادی عمل اقتصادی و اجتماعی به بار آورده بود که با تاسیس سلسله تمرکزگرا و متجدد پهلوی محدود شد. تمرکزگرائی و مدرنیته ناقصی که به سواحل خلیج فارس از جمله بنادر کلات و گرزه در سواحل منطقۀ شیبکوه آمده بود، عارضه‌هایی به بار آورد که موجب مهاجرت مردم آن دو بندر به عمانات شد. (1316-1315ش) نوشته حاضر بر آن است که علت این مهاجرت را با تکیه بر اسناد آن دوره بررسی کند.
نویسنده به دنبال اثبات این فرضیه است که جایگزینی حکام اعزامی غیربومی از سوی پایتخت به جای ضابطان پرسابقۀ محلی (نماد الیگارشی سنتی)، سلطۀ نیروهای غیر بومی بر منابع درآمد منطقه،  ناکارآمدی نظام اداری، مالی و لشکری جدید اعم از گمرک، بانک و امنیه در حل مسائل محلی و نیز وجود پیوندهای خویشاوندی و فرهنگی میان بومیان و عمانیان انگیزههای موجهی را برای مهاجرت مردم آن نواحی فراهم  آورد.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ:
ابن ماجد السعدی بندرکنگی، احمد (1372)،  الفوائد فی اصول علم البحر و القواعد، ترجمة: امید اقتداری، به تصحیح: احمد اقتداری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
اطلس تاریخی ایران (1350)، تهران : دانشگاه تهران: .
افشار سیستانی، ایرج (بی‌تا)، جغرافیای تاریخی دریای پارس، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی (حوزه هنری) .
اقتداری. احمد (بی تا)، خلیج فارس، تهران: کتابخانه ابن سینا.
خیراندیش.عبدالرسول«ضرورت توجه به تاریخنگاریِ سوبالترن در ایران»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، آبان 1382 سال هفتم، شماره 1.
سدید السلطنه کبابی. محمد علی (1386)، مغاص اللئالی و منار اللیالی: سرزمینهای شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان در صد سال پیش، به تصحیح: احمد اقتداری، تهران: امیرکبیر.
_________ (1363)،اعلام الناس فی احوال بندر عباس: بندرعباس و خلیج فارس، به تصحیح: احمد اقتداری، تهران: دنیای کتاب.
مجهول المولف (2002)، عمان و تاریخها البحری، الطبعه الثانیه، مسقط.
معز الدین (1342). آخرین مأموریت،تهران: بهمن.
میریان. عباس (1354) ،جغرافیای تاریخی خلیج و دریای پارس، خرمشهر: کتابفروشی میریان.
نوربخش. حسین (1362)، خلیج فارس و جزایر ایرانی، تهران: کتابخانه سنائی.
الوحیدی الخنجی، حسین بن علی بن احمد (1988)، تاریخ لنجه، چاپ دوم، دبی: دارالأمه للنشر والتوزیع.
 
اسناد:
آرشیو سازمان اسناد ملی ایران،سند شماره 1-151/9-7-1315ش.
_________ ، سند شماره 1-151/9-8-1315ش.
_________ ، سند شماره 2و1-151/24-8-1315ش.
_________ ، سند شماره1-151/5-10-1315ش.
_________ ، سند شماره 1-151/22-10-1315ش.
_________ ، سند شماره 5تا1-151/25-11-1315ش.
_________ ، سند شماره 1-151/ 11-2-1316ش.
_________ ، سند شماره 1-151/15-2-1316ش.